Η ρομαντική εικόνα των νεόνυμφων που υπόσχονται αιώνια αγάπη είναι μία σχετικά μοντέρνα εκδοχή του γάμου.
Παρότι ο γάμος υπάρχει από την αρχαιότητα, μέχρι πρόσφατα δεν είχε καμία σχέση με την αγάπη. Σύμφωνα, μάλιστα, με την Stephanie Coontz, συγγραφέα του βιβλίου «Marriage, a History: How Love Conquered Marriage», «Ο γάμος δεν αφορούσε στη σχέση μεταξύ ενός άνδρα και μίας γυναίκας. Ήταν ένας τρόπος να αποκτήσεις πεθερικά, να κάνεις συμμαχίες και να επεκτείνεις το οικογενειακό εργατικό δυναμικό».
Καθώς όμως οι οικογενειακές εκτάσεις γης αντικαταστάθηκαν από οικονομίες βασισμένες στην αγορά, και οι βασιλιάδες παραχώρησαν τη δύναμή τους στις δημοκρατίες, η έννοια του γάμου άλλαξε, και φτάσαμε αισίως στην σύγχρονη μορφή της.
Από την πολυγαμία μέχρι και τους γάμους ιδίου φύλου, τα παρακάτω 10 γεγονότα-σταθμοί σημάδεψαν την ιστορία του γάμου.
Τα 10 γεγονότα
Προκαθορισμένες συμμαχίες
Οικογενειακοί δεσμοί
Πολυγαμία
Τεκνοποιία
Μονογαμία
Πολιτικός γάμος
Αγάπη
Οικονομία
Ίσα δικαιώματα
Γάμοι ομοφυλοφίλων
1. Προκαθορισμένες συμμαχίες
Ο γάμος είναι ένας αρχαίος θεσμός. Στα πρώτα χρόνια του, όμως, αποτελούσε περισσότερο μία στρατηγική συμμαχία μεταξύ οικογενειών, με τους νεαρούς μέλλοντες συζύγους να μην έχουν κανένα λόγο πάνω στο θέμα. Σε κάποιες κουλτούρες, οι γονείς πάντρευαν το ένα παιδί με το πνεύμα ενός άλλου, πεθαμένου παιδιού, προκειμένου να κάνουν τους οικογενειακούς δεσμούς ισχυρότερους.
2. Οικογενειακοί δεσμοί
Οι «συμμαχίες» εντός της οικογένειας ήταν ένα συχνό φαινόμενο. Οι γάμοι μεταξύ ξαδελφών συνέβαιναν συχνά, και συμβαίνουν ακόμη ανά τον κόσμο, ειδικά στη Μέση Ανατολή. Ο ανθρωπολόγος Robin Fox καταλήγει, μάλιστα, στο ότι η πλειονότητα των γάμων κατά τη διάρκεια της ιστορίας σημειώνεται μεταξύ πρώτων και δευτέρων ξαδελφών.
3. Πολυγαμία
Μπορεί η μονογαμία τώρα να είναι ο κανόνας, η πολυγαμία όμως ήταν πολύ κοινή στο παρελθόν. Οι Βιβλικοί άνδρες είχαν από δύο μέχρι χιλιάδες γυναίκες. Σε κάποιες κουλτούρες, μια γυναίκα παντρευόταν πολλούς άνδρες, ενώ έχουν υπάρξει ακόμη και περιπτώσεις ομαδικών γάμων.
4. Τεκνοποιία
Σε πολλές κουλτούρες, οι άνδρες είχαν το δικαίωμα να διαλύσουν τον γάμο ή να παντρευτούν άλλη γυναίκα, αν η σύζυγός τους δεν μπορούσε να κάνει παιδιά. Ωστόσο, η Χριστιανική εκκλησία στην πρώιμη μορφή της όρισε κάτι επαναστατικό: ότι η απόκτηση απογόνων δεν αποτελεί προϋπόθεση του γάμου.
5. Μονογαμία
Η μονογαμία έγινε βασική αρχή των Δυτικών γάμων μεταξύ 6ου και 9ου αι., μετά από μία διαμάχη μεταξύ Καθολικής Εκκλησίας και παλιάς αριστοκρατίας/ βασιλιάδων.
6. Πολιτικός γάμος
Τις τελευταίες εκατονταετίες, η πολιτεία έχει παίξει μεγαλύτερο ρόλο στον θεσμό του γάμου. Για παράδειγμα, η Μασαχουσέτη άρχισε να ζητά άδειες γάμου το 1639, ενώ μέχρι τον 19ο αι., οι άδειες γάμου έγιναν κάτι κοινό στην Αμερική.
7. Αγάπη
Πριν από 250 περίπου χρόνια, η έννοια του γάμου άρχισε να συνδέεται με την αγάπη όλο και περισσότερο. Η αμοιβαία όμως έλξη δεν αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο του γάμου μέχρι και έναν αιώνα πριν. Για παράδειγμα, στην Βικτωριανή Αγγλία, πολλοί πίστευαν πως οι γυναίκες δεν είχαν καθόλου σεξουαλικές επιθυμίες.
8. Οικονομία
Καθώς η οικονομία πέρασε από τη γεωργία σε ένα νέο μοντέλο αγοράς, οι συμφωνημένες συμμαχίες αντικαταστάθηκαν σταδιακά από τις ρομαντικές ενώσεις. Ταυτόχρονα εξαφανίστηκε κι η συνήθεια των συντρόφων να ζητούν άδεια από τους γονείς τους για να παντρευτούν, καθώς αυτή σχετιζόταν κυρίως με την κληρονομιά ή τη γη των γονιών. Επίσης η σύγχρονη αγορά επιτρέπει στις γυναίκες να παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία και να είναι ανεξάρτητες. Παράλληλα, η δημοκρατία ευνοεί τους γάμους από αγάπη, οι οποίοι βασίζονται στην ελευθερία και την προσωπική επιλογή του καθενός.
9. Ίσα δικαιώματα
Ο γάμος δεν συνεπαγόταν ισότητα, μέχρι και 50 χρόνια πριν. Μέχρι τότε, οι άνδρες και οι γυναίκες είχαν διαφορετικά δικαιώματα μέσα στον γάμο. Για παράδειγμα, ο βιασμός εντός γάμου ήταν νόμιμος σε πολλές πολιτείες της Αμερικής μέχρι το 1970, ενώ οι γυναίκες δεν μπορούσαν να αποκτήσουν πιστωτική κάρτα στο όνομά τους. Πριν 50 χρόνια, όμως, αυτό άρχισε να αλλάζει και οι περισσότεροι σύζυγοι άρχισαν να αντιλαμβάνονται τον γάμο ως μία ένωση στην οποία μοιράζονταν την αγάπη, τις δουλειές και τη σεξουαλική έλξη με τον/ την σύζυγό τους.
10. Γάμοι ομοφυλοφίλων
Όταν ο γάμος άρχισε να αποσυνδέεται νομικά από στερεοτυπικούς ρόλους καθορισμένους από το φύλο, οι γάμοι μεταξύ ατόμων ιδίου φύλου ήταν το επόμενο λογικό βήμα. Τώρα ο γάμος δεν είναι κάτι που συμβαίνει απαραίτητα μεταξύ ενός άνδρα και μίας γυναίκας. Μόνες προϋποθέσεις είναι η αγάπη, η ισότητα και η αμοιβαία έλξη.
Photo by Sandy Millar on Unsplash
