Ορμόνες: επηρεάζουν το αδυνάτισμα;

Οι ορμόνες επηρεάζουν το αδυνάτισμα; Τι σχέση έχουν οι ορμόνες του θυρεοειδούς με την χοληστερίνη; Δείτε πόσα συμπτώματα ή εκδηλώσεις συνδέονται με τις ορμόνες… 

Μπορεί η τεστοστερόνη να επηρεάζει τη λίμπιντο μιας γυναίκας;  Τα οιστρογόνα ενισχύουν την μνήμη; Η κορτιζόλη μας κάνει ευάλωτους στις ιώσεις; Ανακαλύψτε τι ρόλο παίζουν οι ορμόνες στην υγεία και την ψυχική μας διάθεση!

Πάλι αρρώστησα, μήπως φταίει η κορτιζόλη μου;

Αδρεναλίνη, κορτιζόλη, οιστρογόνα, τεστοστερόνη, θυροξίνη… Οι ορμόνες επηρεάζουν την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος, επιδρούν στη συμπεριφορά, στην μνήμη, στη σεξουαλική διάθεση, ακόμη και στο μεταβολισμό! Οι ορμόνες είναι ουσίες που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες (π.χ. το θυρεοειδή) και από ορισμένα όργανα του σώματος (π.χ. το λιπώδη ιστό) και εκκρίνονται στην κυκλοφορία του αίματος προκειμένου να καταλήξουν και να δράσουν σε κάποιο άλλο όργανο του σώματος. Τα οιστρογόνα λόγου χάρη, οι κατεξοχήν «γυναικείες» ορμόνες, παράγονται από τις ωοθήκες και επιδρούν στη μήτρα, το μαστό αλλά και στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας την ψυχική διάθεση.  Ωστόσο, οι ειδικοί παρότι έχουν ανακαλύψει τα μυστικά πολλών ορμονών, τουλάχιστον έως ένα βαθμό, τονίζουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σε σχέση με τη δράση τους.

«Έχω υψηλή χοληστερίνη, μήπως υπολειτουργεί ο θυρεοειδής μου;»

Κάνατε εξετάσεις για την χοληστερίνη σας και διαπιστώσατε ότι οι τιμές της αυξήθηκαν, παρότι δεν αλλάξατε κάτι στις διατροφικές συνήθειές σας και στον τρόπο ζωής σας; Ίσως οι υψηλές τιμές της χοληστερίνης να αποτελούν ένδειξη υποθυρεοειδισμού! Ο θυρεοειδής είναι ένα αδένας που βρίσκεται στο λαιμό, κάτω από το «μήλο του Αδάμ» και παράγει ορμόνες (θυροξίνη και τριιωδοθυρονίνη ) που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό. Σύμφωνα με τους ειδικούς οι υψηλές τιμές της χοληστερίνης, όταν δεν σχετίζονται με αλλαγές στη διατροφή που να δικαιολογούν τέτοια άνοδο, ενδέχεται να αποτελούν σύμπτωμα υποθυρεοειδισμού. Ο θυρεοειδής δηλαδή, δεν παράγει αρκετές ορμόνες με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και ο ρυθμός μεταβολισμού των λιπιδίων, όπως η χοληστερίνη. Μπορεί μάλιστα να συμβεί και το αντίστροφο. Μια σημαντική μείωση της χοληστερίνης, π.χ. από 200mg σε 160mg, πιθανώς να σημαίνει ότι ο θυρεοειδής υπερεκκρίνει ορμόνες  (υπερθυρεοειδισμός), ιδιαίτερα όταν παρουσιάζονται και άλλα συμπτώματα, όπως απώλεια βάρους χωρίς να έχει προηγηθεί δίαιτα, έντονη νευρικότητα και ταχυπαλμίες.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Για να διαπιστώσετε εάν μια μεταβολή στις τιμές της χοληστερίνης σχετίζεται με υποθυρεοειδισμό ή υπερθυρεοειδισμό, θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις αίματος για να ελέγξετε τις ορμόνες του θυρεοειδούς.

«Νιώθω ευεξία χάρη στις ενδορφίνες»

Ξεκινήσατε γυμναστική και παρατηρήσατε ότι δεν νιώθετε μόνο το σώμα σας πιο «σφιχτό», αλλά και τη διάθεσή σας πολύ καλύτερη; Το αίσθημα της ευχαρίστησης που νιώθετε οφείλεται στην παραγωγή των ενδορφινών από τον εγκέφαλο. Οι ενδορφίνες είναι οι ορμόνες της ανταμοιβής. Σχετίζονται με το αίσθημα της ευχαρίστησης, ενώ έχουν και αναλγητική δράση.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Η συστηματική άσκηση είναι ένας από τους κυριότερους τρόπους να αυξήσετε τα επίπεδα των ενδορφινών  Δεν είναι τυχαίο ότι όσοι ασχολούνται με μια φυσική δραστηριότητα, νιώθουν άσχημα όταν τη διακόπτουν, μια και ουσιαστικά βιώνουν ένα είδος συνδρόμου στέρησης! Επίσης, η κατανάλωση σοκολάτας συνεισφέρει στο αίσθημα της ευχαρίστησης. Εικάζεται ότι το συστατικό φαινυλεθαναλαμίνη που περιέχει, αυξάνει τα επίπεδα των ενδορφινών.

«Δεν μπορώ να αδυνατίσω, φταίνε οι ορμόνες μου;»

Ίσως να έχετε δίκιο, μια και η παχυσαρκία μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι ένα από τα πρώτα πράγματα που θα κάνετε όταν αποφασίσετε να ξεκινήσετε δίαιτα με την καθοδήγηση ενός ειδικού, είναι ο ορμονικός έλεγχος. Η μειωμένη παραγωγή των ορμονών του θυρεοειδούς, η υψηλή κορτιζόλη καθώς και τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης είναι τα κυριότερα πράγματα που θα ελέγξει ένας ενδοκρινολόγος για να διαπιστώσει εάν τα περιττά σας κιλά οφείλονται σε ορμονικές δυσλειτουργίες. Ωστόσο, προτού βιαστείτε να αποδώσετε τη δυσκολία σας να αδυνατίσετε σε ορμονικά προβλήματα, θα πρέπει να ξέρετε ότι οι ενδοκρινικές διαταραχές ευθύνονται για λιγότερο από το 0,5% των περιπτώσεων παχυσαρκίας.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Εάν πράγματι διαπιστωθεί ότι έχετε ορμονικό πρόβλημα, τότε θα υποβληθείτε στην ανάλογη θεραπεία προκειμένου να ρυθμιστεί η έκκριση της προβληματικής ορμόνης (π.χ. χορήγηση θυροξίνης στην περίπτωση του υποθυρεοειδισμού).

«Πάλι κρυολόγησα, μήπως έχω υψηλή κορτιζόλη;»

Αρρωσταίνετε συχνά; Ταλαιπωρείστε συνεχώς από κρυολογήματα; Φαίνεται ότι η άμυνα του ανοσοποιητικού σας συστήματος δεν είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Ίσως αυτό να οφείλεται στην αυξημένη κορτιζόλη, μιας από τις κυριότερες ορμόνες του στρες. Η κορτιζόλη εκκρίνεται από τα επινεφρίδια, δυο αδένες που βρίσκονται πάνω από τα νεφρά. Όταν βρίσκεστε σε κίνδυνο τα επινεφρίδια εκκρίνουν κορτιζόλη, η οποία θα σας κρατήσει σε εγρήγορση ώστε να αντιμετωπίσετε την απειλή. Ωστόσο, ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει πολύ πιο συχνά καταστάσεις στρες που δεν σχετίζονται τόσο με κάποια απειλή για τη ζωή του, όσο με επαγγελματικούς και κοινωνικούς «κινδύνους» ή με προσωπικά προβλήματα. Αυτό το χρόνιο ή κοινωνικό στρες μπορεί να επηρεάσει την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει παρατηρηθεί λόγου χάρη, ότι οι χήροι, οι οποίοι βιώνουν μια κατάσταση διαρκούς στρες λόγω της χηρείας, είναι πιο ευπαθείς σε μικροβιακές λοιμώξεις, σε ιώσεις ακόμη και στον καρκίνο.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Για την αντιμετώπιση του κοινωνικού στρες και ως εκ τούτου για τον έλεγχο της κορτιζόλης, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, παρά μόνο μια ουσιαστική αλλαγή του τρόπου και των ρυθμών της καθημερινής σας ζωής. Εικάζεται ότι εάν υπήρχε η δυνατότητα να συγκριθούν οι μέσες τιμές κορτιζόλης ενός αστού που εκτίθεται διαρκώς σε καταστάσεις στρες (κίνηση στους δρόμους, πίεση στη δουλειά,  οικονομικά προβλήματα) και ενός ανθρώπου που ζει στην ύπαιθρο με ήρεμους ρυθμούς, η διαφορά θα ήταν σημαντική.

«Δεν έχω ερωτική διάθεση, μήπως είναι χαμηλή η τεστοστερόνη μου;»

Η τεστοστερόνη, επηρεάζει την σεξουαλική διάθεση και την απόδοση όχι μόνο των αντρών αλλά και των γυναικών! Φυσικά ένας άντρας έχει υπερδεκαπλάσια ποσότητα τεστοστερόνης σε σύγκριση με μια γυναίκα, αλλά αυτά τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης που έχουν οι γυναίκες φαίνεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη λίμπιντό τους.  Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες με πολύ χαμηλά τεστοστερόνης στο αίμα τους, έχουν και μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον. Αυτό ωστόσο δεν μειώνει τον επίσης σημαντικό ρόλο των οιστρογόνων σε σχέση με τη λίμπιντο των γυναικών. Είναι γεγονός ότι η σεξουαλική διάθεση της γυναίκας δεν είναι τόσο έντονη προς το τέλος του μηνιαίου της κύκλου, όταν δηλαδή τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι μειωμένα καθώς και στην εμμηνόπαυση, όταν δηλαδή υφίσταται μια απότομη και πολύ μεγάλη πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Όσον αφορά την τεστοστερόνη, δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασής της, αλλά είναι αλήθεια ότι γίνονται πολλές έρευνες προς αυτή την κατεύθυνση. Ο κύριος τρόπος για να επηρεάσετε τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, η οποία συνιστάται στις  γυναίκες με εμμηνόπαυση. Οι γυναίκες που  βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία, φυσιολογικά νιώθουν εντονότερη σεξουαλική διάθεση στη μέση του κύκλου τους, τις ημέρες της ωορρηξίας, όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων τους είναι υψηλά.

«Χόρτασα, είναι θέμα… νεύρων ή ορμονών;»

Και των δυο! Το αίσθημα του κορεσμού είναι πολυσύνθετο και μέχρι σήμερα δεν έχει σκιαγραφηθεί πλήρως. Την τελευταία δεκαετία, λόγου χάρη, ανακαλύφθηκε ότι όταν τρώμε, εκκρίνεται από το λιπώδη ιστό μια ορμόνη, η λεπτίνη, η οποία φτάνει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο. Η λεπτίνη «μεταφέρει» την πληροφορία  ότι οι λιποαποθήκες του σώματος είναι γεμάτες, κατά συνέπεια μπορούμε να σταματήσουμε το φαγητό. Ωστόσο, χρειάζονται και άλλες έρευνες (έως τώρα οι περισσότερες έχουν γίνει σε πειραματόζωα) για να διαπιστωθεί η ακριβής δράση της λεπτίνης στον άνθρωπο.  Από την άλλη μεριά έχει αποδειχθεί ότι το αίσθημα του κορεσμού εξαρτάται και από καθαρά μηχανικά αίτια. Όταν φουσκώνει το στομάχι, ερεθίζονται ορισμένα νεύρα που ελέγχουν τη διάτασή του και στέλνουν το μήνυμα στον εγκέφαλο ότι είναι γεμάτο.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Όσον αφορά τη λεπτίνη, γίνονται ακόμη κλινικές έρευνες για την δράση της και δεν είναι ακόμη διαθέσιμη προς χρήση. Μπορείτε όμως να «εκμεταλλευτείτε» τα νεύρα που ελέγχουν τη διάταση του στομάχου, πίνοντας πολύ νερό ή τρώγοντας άφθονα φρούτα και λαχανικά, έτσι ώστε να προκαλείτε το μηχανικό ερέθισμα του κορεσμού, χωρίς να προσλαμβάνετε πολλές θερμίδες.

«Ξεχνάω, μπορεί να παίζουν ρόλο τα οιστρογόνα;»

Μήπως έχετε παρατηρήσει ότι η μνήμη σας είναι πιο «δυνατή» τις δύο πρώτες εβδομάδες του κύκλου σας ή ότι τις ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση δύσκολα χάνετε τον προσανατολισμό σας; Πολυάριθμες έρευνες έχουν δείξει ότι η αντιληπτική ικανότητα των γυναικών μεταβάλλεται σύμφωνα με τις φάσεις του μηνιαίου κύκλου και την έκκριση των οιστρογόνων. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η οιστραδιόλη, η κύρια ορμόνη της οικογένειας των οιστρογόνων, διεγείρει τους νευρώνες στην περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την μνήμη (στον ιππόκαμπο) με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των συνάψεων μεταξύ τους.  Όσο περισσότερες οι συνάψεις μεταξύ των νευρώνων τόσο καλύτερο το μνημονικό αλλά και η ικανότητα εκμάθησης.  Από την άλλη πλευρά οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει ότι στη δεύτερη φάση του κύκλου, όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, οι γυναίκες είναι καλύτερες στον προσανατολισμό στο χώρο, δηλαδή σε ικανότητες που συνήθως αποτελούν… ανδρικό προνόμιο.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Τα επίπεδα των οιστρογόνων, παρουσιάζουν φυσιολογικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του μηνιαίου κύκλου, κάτι το οποίο δεν μπορείτε να επηρεάσετε. Για τις γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση ωστόσο, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης φαίνεται ότι επιδρά ευεργετικά στην μνήμη τους. Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες που ακολουθούν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης κινδυνεύουν λιγότερο από τη νόσο Αλτσχάιμερ, που χαρακτηρίζεται από την σταδιακή εκφύλιση των κυττάρων του εγκεφάλου, επηρεάζει τη μνήμη και οδηγεί στην άνοια.

DHEA: είναι το ελιξίριο της νεότητας;

Η DHEA είναι μια ορμόνη που έχει συσχετιστεί με την ψυχική διάθεση, την ευεξία, την τόνωση του οργανισμού και τη λίμπιντο. Για μια περίοδο μάλιστα είχε θεωρηθεί το «ελιξίριο της νεότητας», κάτι που ακόμη δεν έχει αποδειχθεί. Οι ειδικοί είναι πολύ επιφυλακτικοί σε σχέση με τη χορήγηση της DHEA και τονίζουν ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για τη δράση και τις παρενέργειές της. Η DHEA παράγεται από τα επινεφρίδια με σταθερό ρυθμό, μέχρι την ηλικία των 30 για τους άνδρες και των 25 για τις γυναίκες. Στη συνέχεια τα επίπεδα της μειώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Έχει παρατηρηθεί ότι η χορήγησή της σε ασθενείς προκαλεί ένα αίσθημα ευεξίας και τόνωσης. Ωστόσο, οι ειδικοί συνιστούν… αυτοσυγκράτηση στις ενθουσιώδεις αναφορές και τα δημοσιεύματα περί της αντιγηραντικής δράσης των ορμονών όπως η DHEA, η τεστοστερόνη ή η αυξητική ορμόνη επειδή χρειάζονται ακόμη πολλές έρευνες για την δράση τους αλλά και για τις παρενέργειές τους.

«Τρόμαξα, ανέβηκε η αδρεναλίνη μου»

Ένα αυτοκίνητο μόλις φρέναρε μπροστά σας και παραλίγο να σας χτυπήσει.  Νιώθετε την καρδιά σας να χτυπάει τρελά, ανατριχιάζετε και είστε σε εγρήγορση.  Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα τα επίπεδα της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης, δύο ορμόνες (κατεχολαμίνες) που παράγονται από τα επινεφρίδια, αυξήθηκαν κατακόρυφα! Κάθε φορά που ταράζεστε ή τρομάζετε, όπως όταν κλείνει απότομα μια πόρτα πίσω σας ή όταν καυγαδίζετε με τον σύντροφό σας, οι ορμόνες αυτές – οι ορμόνες της άμυνας όπως ονομάζονται – αυξάνονται θεαματικά. Γρήγορα όμως, επανέρχονται στα αρχικά επίπεδά τους.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Ορισμένες συνήθειες όπως η αυξημένη κατανάλωση καφέ και το κάπνισμα, ενισχύουν την διεγερτική δράση των κατεχολαμινών και προκαλούν υπερένταση, γι’ αυτό καλό είναι να τις περιορίσετε.

«Είμαι κουρασμένος, μπορεί να έχω ορμονικό πρόβλημα;»

Κοιμάστε κανονικά κι όμως νιώθετε κουρασμένοι. Δεν έχετε περισσότερο φόρτο εργασίας, αλλά αισθάνεστε κόπωση.  Τι μπορεί να συμβαίνει; Τα μειωμένα επίπεδα κάθε ορμόνης μπορούν να προκαλέσουν αίσθημα αδικαιολόγητης κόπωσης. Η διαρκής κούραση μπορεί να συνδέεται με χαμηλές τιμές των οιστρογόνων στις γυναίκες ή της τεστοστερόνης στους άντρες – δυο ορμόνες που επηρεάζουν τον μυϊκό τόνο και την ψυχική διάθεση.  Μπορεί όμως,  να είναι και σύμπτωμα υπολειτουργίας του θυρεοειδούς ο οποίος δεν παράγει επαρκείς ποσότητες θυροξίνης.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Εάν νιώθετε διαρκώς κουρασμένοι, χωρίς κάποιο προφανή λόγο (π.χ. πολλές ώρες δουλειάς, λίγες ώρες ύπνου) καλό είναι να επισκεφτείτε το γιατρό σας. Είναι πιθανό να σας συστήσει έναν ορμονικό έλεγχο.

«Δεν κοιμάμαι καλά, μήπως φταίνε οι ορμόνες του στρες;»

Πέφτετε στο κρεβάτι, αλλά δεν μπορείτε να κοιμηθείτε; Ο ύπνος σας είναι ταραγμένος και ξυπνάτε πολύ εύκολα; Μήπως αυτό το διάστημα είστε πολύ πιεσμένοι και νιώθετε έντονο στρες; Οι ορμόνες του στρες, κυρίως η κορτιζόλη, επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου. Σύμφωνα με τους ειδικούς η αυπνία και ο άστατος ύπνος είναι από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα όσων παρουσιάζουν παθολογικά υψηλές τιμές κορτιζόλης. Από την άλλη μεριά η δυσκολία να κοιμηθείτε μπορεί να οφείλεται και σε διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς.  Όταν ο αδένας αυτός υπερεκκρίνει ορμόνες, προκαλεί υπερένταση και νευρικότητα γεγονός που επηρεάζει και την ποιότητα του ύπνου.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Εάν τον τελευταίο καιρό δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε καλό είναι να επισκεφτείτε τον γιατρό σας. Αφού σας εξετάσει, ενδέχεται να σας ζητήσει να κάνετε έναν ορμονικό έλεγχο.

«Έχω κακή διάθεση, μήπως έχω πολλή μελατονίνη;»

Ξυπνήσατε πολύ πρωί, πήγατε στο γραφείο και από εκείνη την ώρα δεν σας έχει… δει ο ήλιος; Ίσως η κακή σας διάθεση να οφείλεται στο γεγονός ότι τα επίπεδα της μελατονίνης στο αίμα σας είναι υψηλά. Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που σχετίζεται με το βιολογικό μας ρολόι και με τον κύκλο ύπνου – αφύπνισης. Η έκκρισή της είναι εντονότερη τη νύχτα και μειώνεται με το φως της ημέρας, αν και οι ειδικοί τονίζουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σε σχέση με τους παράγοντες που επηρεάζουν την έκκρισή της. Έχουν παρατηρήσει ωστόσο ότι όσοι υποφέρουν από την λεγόμενη «κατάθλιψη του χειμώνα» (μείωση της ενεργητικότητας, κακή διάθεση, ευερεθιστότητα και δυσκολία στην αφύπνιση κατά τους χειμερινούς μήνες) παρουσιάζουν διαταραχές στην έκκριση της μελατονίνης. Συσχετίζουν δε αυτό το φαινόμενο με το γεγονός ότι το φθινόπωρο και το χειμώνα η μέρα «μικραίνει» οπότε η παραγωγή της μελατονίνης αυξάνεται.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ: Όταν νιώθετε άσχημα, βγείτε από το σπίτι ή το γραφείο και κάντε μια βόλτα. Η έκθεση στο φως του ήλιου θα επιδράσει θετικά στη διάθεσή σας και θα σας τονώσει.