Πορτρέτο ή προσωπογραφία είναι το είδος ζωγραφικής όπου το θέμα του έργου είναι ένα πρόσωπο και ζητούμενο είναι η απεικόνιση των σωματικών χαρακτηριστικών του. Δείτε παρακάτω τις πιο διάσημες προσωπογραφίες στην ιστορία της τέχνης.
‘Mona Lisa’ Leonardo Da Vinci (1503-19)
Πρόκειται για το διασημότερο πορτρέτο στην ιστορία της τέχνης, ξακουστό για την αινιγματική έκφραση και το ‘χαμόγελο’ του μοντέλου που σύμφωνα με μ’ έναν βιογράφο της εποχής είναι η Lisa Gherardini, σύζυγος εμπόρου της Φλωρεντίας. Εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Ο πίνακας δεν έτυχε ιδιαίτερης αναγνώρισης μέχρι που εκλάπη, το 1919. Έκτοτε η φήμη του εκτοξεύτηκε και πλέον φυλάσσεται σε αλεξίσφαιρη προθήκη.
‘Αμερικάνικο Γκόθικ’ Grant Wood (1930)
Θεωρείται η Μόνα Λίζα της Αμερικής κι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους πίνακες του 20ου αιώνα. Εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, χαρίζοντας στον δημιουργό του ένα βραβείο 300 δολαρίων και άμεση φήμη. Απεικονίζει ένα σκληροτράχηλο ζευγάρι γεωργών, δείγμα της ‘αληθινής Αμερικής’. Ο Wood χρησιμοποίησε ως μοντέλα την αδερφή του και τον οδοντίατρό τους. Τους έντυσε με την κατάλληλη περιβολή και τους έστησε μπροστά από ένα γοτθικό αγροτόσπιτο της μικρής πόλης Eldon στη Νότια Αϊόβα. Αν και ήταν ακόμα άγνωστος καλλιτέχνης, ο συγκεκριμένος πίνακας είχε τεράστια επιτυχία. Αντίγραφά του υπήρχαν σχεδόν σε κάθε σπίτι της Αϊόβα ενώ διακωμωδήθηκε πολλές φορές από την Αμερικάνικη ποπ κουλτούρα.
“Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι” Johannes Vermeer (περ. 1665)
Είναι από τα πιο γνωστά έργα του διάσημου Ολλανδού ζωγράφου της Χρυσής Εποχής, Johannes Vermeer. Απεικονίζει μια γυναίκα που φοράει εξωτική ενδυμασία κι ένα μεγάλο μαργαριταρένιο σκουλαρίκι. Ο πίνακας βρίσκεται πλέον στο Μουσείο Mauritshuis στη Χάγη κι είχε αλλάξει πολλά ονόματα μέχρι να καταλήξει στον τελικό του τίτλο. Αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι το μοντέλο ήταν τρόνι, ένας ολλανδικός όρος της εποχής που υποδηλώνει το «κεφάλι» που δεν προοριζόταν για πορτρέτο με τα χαρακτηριστικά του φυσικού προσώπου να είναι πειραγμένα.
‘Πορτρέτο της Adele Bloch-Bauer’ Gustav Klimt (1907)
Αυτό το διάσημο πορτρέτο, γνωστό και ως ‘Γυναίκα από Χρυσό’, είναι από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της Χρυσής Φάσης του Klimt. Απεικονίζει την Adele Bloch-Bauer, σύζυγο του Εβραίου τραπεζίτη και εργοστασιάρχη Ferdinand Bloch-Bauer. Είναι το μόνο μοντέλο που ζωγράφισε ο Klimt δύο φορές. Το 1941 εκλάπη από τους Ναζί και από τότε ανήκε στη συλλογή της Αυστριακής Πινακοθήκης Μπελβεντέρε. Μετά από χρόνια η ανιψιά της Adele, Maria Altmann, διεκδίκησε τον πίνακα και κατάφερε να τον αποκτήσει μετά από επταετή δικαστική μάχη. Την ίδια χρονιά τον πούλησε έναντι του αστρονομικού ποσού των 135 εκατομμυρίων δολαρίων, του μεγαλύτερου ποσού που είχε δοθεί ως τότε για πίνακα.
‘Το Πορτρέτο των Arnolfini’ Jan Van Eyck (1434)
Ο πίνακας απεικονίζει τον Ιταλό έμπορο Giovanni di Nicolao Arnolfini και τη σύζυγό του. Είναι γνωστός και ως ‘Ο γάμος των Arnolfini’ και αποτελεί τον πιο πρωτότυπο και σύνθετο πίνακα στην ιστορία της Δυτικής τέχνης. Ο δημιουργός του υπήρξε από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της πρώιμης Αναγεννησιακής τέχνης που κατάφερε, μεταξύ άλλων, να εντάξει στο συγκεκριμένο έργο στοιχεία συμβολισμού μέσα από οφθαλμαπάτες. Η ερμηνεία αυτών των συμβόλων έχει γίνει κατά καιρούς αντικείμενο συζητήσεων και διαφωνιών.
‘Οι δύο Φρίντες’ Frida Kahlo (1939)
Το έργο αυτό συμβολίζει τη δυαδικότητα της γυναικείας φύσης. Δημιουργήθηκε μετά το διαζύγιο της Kahlo από τον Diego Rivera. Παρουσιάζει δύο εκδοχές της καλλιτέχνιδος. Η μία φορά ένα λευκό βικτωριανό και η άλλη ένα παραδοσιακό μεξικάνικο φόρεμα. Η αριστερή εκδοχή είναι η Ευρωπαία Frida στην οποία λείπει ένα κομμάτι από την καρδιά της και η δεξιά εκδοχή είναι η Μεξικάνα Frida η οποία έχει καρδιά και κρατάει ένα μικρό πορτρέτο του Rivera. Οι δύο φιγούρες ενώνονται από μια κοινή φλέβα και κρατιούνται χέρι με χέρι.
‘Η νυχτερινή περίπολος’ Rembrandt van Rijn (1642)
Σε αυτό το έργο τα πρόσωπα είναι πολλά. Απεικονίζεται ο λόχος των Frans Banning Cocq και Willem van Ruytenburch. Ο πίνακας είναι γνωστός λόγω του εκτεταμένου μεγέθους του (363 x 437 εκ.) και της χρήσης δραματικών φωτισμών που δημιουργούν μια βίαιη αντίθεση μεταξύ σκοτεινού και φωτεινού. Ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πίνακα είναι ότι η σκηνή αποτυπώνεται λες και επρόκειτο για πραγματικό ιστορικό γεγονός κι έχει μέσα της το στοιχείο της κίνησης. Η ειρωνεία είναι πως ο πίνακας περιγράφει μια σκηνή υπο το φως της ημέρας ωστόσο το ίχνος του χρόνου δίνει την εντύπωση πως πρόκειται για μια νυχτερινή σκηνή.
‘Βερτούμνος’ Giuseppe Arcimboldo (1591)
Πρόκειται για την προσωπογραφία του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β΄ που σχηματίζεται από έναν εκπληκτικό συνδυασμό λουλουδιών, φρούτων και λαχανικών. Ο τίτλος του είναι μια αναφορά στον Ρωμαίο θεό των τεσσάρων εποχών και η επιλογή των στοιχείων που συνθέτουν το πορτρέτο συμβολίζει τη δύναμη και τον πλούτο του αυτοκράτορα.
‘Οι δεσποινίδες των τιμών’ Diego Velázquez (1656)
Εδώ βλέπουμε ένα ακόμη ομαδικό πορτρέτο που αναπαριστά τη ζωή στην αυλή του Βασιλιά Φιλίππου Δ’ της Ισπανίας. Δίνει την εντύπωση πιστής αναπαράστασης μιας συγκεκριμένης στιγμής όπως θα τη βλέπαμε σε μια φωτογραφία. Στο κέντρο του πίνακα βρίσκεται η μικρή κόρη του βασιλιά, Μαργαρίτα Τερέζα, περιτριγυρισμένη από τους ακολούθους της. Πάνω από την πριγκίπισσα υπάρχει ένας καθρέφτης που αντανακλά τους γονείς της, οι οποίοι φαίνονται να έχουν πάρει τη θέση του θεατή και λίγο πιο πέρα ο Velázquez παρουσιάζει τον εαυτό του να εργάζεται κοιτάζοντας προς το μέρος του θεατή και αφήνοντας την εντύπωση ότι ζωγραφίζει το πορτρέτο του βασιλικού ζεύγους.
