Ο Caravaggio υπήρξε πρωτοπόρος ζωγράφος του Ιταλικού Μπαρόκ και το έργο του παραμένει έως σήμερα επιδραστικό και λίγο έως πολύ γνωστό. Παρακάτω σας παρουσιάζουμε μερικές λιγότερο γνωστές πληροφορίες γι’ αυτόν τον σπουδαίο καλλιτέχνη.
Caravaggio ήταν το παρατσούκλι του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Michelangelo Merisi με καταγωγή από το Καραβάτζο, μια μικρή πόλη της Βόρειας Ιταλίας.
Τα παιδικά χρόνια του Caravaggio στιγματιστήκαν από θανάτους αρκετών μελών της οικογένειάς του. Στην ηλικία των 6 ετών έχασε από πανώλη πατέρα, παππού και γιαγιά μέσα σε τρεις μέρες ενώ πέντε χρόνια αργότερα έχασε και τη μητέρα του.
Την εποχή που μαθήτευε στο Μιλάνο δίπλα στον διαπιστευμένο μαθητή του Titian, Simone Peterzano, επηρεάστηκε από τα μεγάλα αριστουργήματα που κοσμούσαν την πόλη. Ανάμεσά τους και ο ‘Μυστικός Δείπνος’ του da V O νατουραλισμός αυτών των έργων επηρέασε βαθύτατα το νεαρό τότε καλλιτέχνη.
Ήταν ιδιαίτερα οξύθυμος και είχε βίαιες τάσεις. Ακολουθούσε έναν ιδιότυπο κώδικα τιμής όπου κάθε προσβολή είχε την τιμωρία της. Για παράδειγμα, όταν ένας νέος ζωγράφος μίλησε προσβλητικά πίσω από την πλάτη του, ο Caravaggio του έστησε καρτέρι και του επιτέθηκε πισώπλατα με σπαθί. Εξαιτίας παρόμοιων περιστατικών αναγκάστηκε να μετακινηθεί προς τη Ρώμη όπου και απέκτησε μεγαλύτερη φήμη.
Αρχικά το ιδιαίτερο είδος ρεαλισμού που διέκρινε τα έργα του Caravaggio και τον έκανε να ξεχωρίζει δεν έτυχε θερμής υποδοχής. Τα θέματά του, πρόσωπα με ρυτίδες κι ελαττώματα, απείχαν πολύ από τον ιδεαλισμό του Michelangelo. Ως μοντέλα χρησιμοποιούσε συχνά ανθρώπους του υποκόσμου, άστεγους και ιερόδουλες, μια συνήθεια που σόκαρε τους σύγχρονούς του. Μάλιστα ο Francesco Scannelli, συγγραφέας της εποχής, του καταλόγιζε ότι δημιουργεί πίνακες φρικτού νατουραλισμού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του έργου του Caravaggio είναι ότι χρησιμοποίησε τον εαυτό του ως μοντέλο. Για παράδειγμα ο πίνακας ‘Βάκχος’ (1593) είναι μια απεικόνιση του νεαρού και άρρωστου εαυτού του σε περίοδο ανάρρωσης ενώ το κεφάλι του Γολιάθ στο έργο ‘Ο Δαυίδ με το κεφάλι του Γολιάθ’ (1605-10) φέρει τα χαρακτηριστικά του καλλιτέχνη. Εικάζεται επίσης ότι στον πίνακα ‘Η σύλληψη του Χριστού’ (1602) η φιγούρα που κρατάει τον φανό στη δεξιά γωνία του πίνακα είναι ο ίδιος ο Caravaggio.
Είναι γνωστό πως ο Caravaggio ήταν από τους μεγαλύτερους πρωτοπόρους της τεχνικής κιαροσκούρο, δηλαδή της χρήσης έντονων αντιθέσεων μεταξύ φωτεινών και σκοτεινών ή φωτοσκιασμένων σημείων του πίνακα. Από το ξεκίνημα της καριέρας του σχεδόν όλα του τα έργα φωτίζονταν σε ένα συγκεκριμένο σημείο σα να χτυπούσε προβολέας. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι πιθανότατα χρησιμοποιούσε κάποια συσκευή για να πετύχει αυτό το αποτέλεσμα. Ίσως ένα κουτί με προσαρτημένο φακό, ένα είδος σκοτεινού θαλάμου όπου η εικόνα ενός αντικειμένου προβάλλονταν σε μια εσωτερική οθόνη.
Ο Caravaggio ήταν πολύ ανταγωνιστικός και δηκτικός απέναντι στους καλλιτεχνικούς του αντιπάλους. Ο Giovanni Baglione, ιστορικός τέχνης και ζωγράφος της εποχής, ανέφερε ότι συνήθιζε να μιλάει άσχημα για άλλους αναγνωρισμένους ζωγράφους του παρελθόντος αλλά και σύγχρονούς του, θεωρώντας ότι τους είχε ξεπεράσει κατά πολύ. Η μαρτυρία αυτή πιστοποιείται από το ίδιο το έργο του Caravaggio. Το αριστούργημά του ‘Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου’ (1600) που βρίσκεται στην εκκλησία Santa Maria del Popolo στη Ρώμη φτιάχτηκε σε ευθεία αντιπαράθεση με το έργο του Annibale Carracci ‘Η Κοίμηση της Θεοτόκου’ το οποίο βρίσκεται ακόμα πάνω από το Ιερό του ναού. Για να εκφράσει την περιφρόνησή του προς την «αδιάφορη μεγαλοπρέπεια» του Carracci έστρεψε τα καπούλια του αλόγου του Αγίου Παύλου στον πίνακά του προς το πρόσωπο της Παναγίας στον πίνακα του Carracci.
Δύο συμπλοκές ήταν καθοριστικές για την εξέλιξη της ζωής του. Η πρώτη ήταν αυτή μεταξύ του καλλιτέχνη και του Ranuccio Tomassoni με αφορμή τις απιστίες της συζύγου του δεύτερου. Ο Caravaggio σκότωσε τον Tomassoni κι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρώμη. Βρέθηκε στη Νάπολι όπου δούλεψε για λίγους μήνες, αργότερα μετακινήθηκε στη Μάλτα και στη Σικελία, για να επιστρέψει τελικά στη Νάπολι. Εκεί συνέβη η δεύτερη συμπλοκή, το 1609. Άγνωστος του επιτέθηκε και του χάραξε το πρόσωπο, προκαλώντας σοβαρό τραυματισμό από τον οποίο δεν κατάφερε να συνέλθει έως και το θάνατό του το 1610, σε ηλικία 39 ετών.
Ο Caravaggio εξακολουθεί να επηρεάζει το βλέμμα καλλιτεχνών όπως ο φωτογράφος David LaChapelle, ο ζωγράφος Peter Doig και ο σκηνοθέτης Martin Scorsese. Ο τελευταίος σχολιάζει: «Η δύναμη στα έργα (του Caravaggio) με συνεπήρε αμέσως. Αρχικά συνδέθηκα μαζί τους λόγω της στιγμής που φωτίζεται στην αφήγηση… Βλέπεις τη σκηνή και βυθίζεσαι σ’ αυτή… Θυμίζει το στήσιμο ενός κινηματογραφικού έργου, τόσο δυνατό και άμεσο. Αν ζούσε σήμερα θα ήταν ένας σπουδαίος κινηματογραφιστής».
