Ζυγίζεστε τακτικά και ελέγχετε το βάρος σας όσο μπορείτε. Μετράτε την περίμετρο της μέσης σας; Αν όχι, κακώς. Η καλή υγεία προϋποθέτει μέση δαχτυλίδι. Τα επιπλέον κιλά που εντοπίζονται στην περιοχή της κοιλιάς ή της μέσης είναι τα πιο επικίνδυνα για την υγεία μας, γιατί σύμφωνα με τους γιατρούς είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την ανάπτυξη του Μεταβολικού Συνδρόμου.
Το σύνδρομο αυτό, αν και έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στους γιατρούς, θεωρείται το έναυσμα για την εμφάνιση ορισμένων προβλημάτων υγείας, τα οποία σχετίζονται με τη λειτουργία της καρδιάς, τη ρύθμιση των ορμονών, τα καλά επίπεδα σακχάρου, χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων. Αν και δεν πρόκειται για νόσο, αλλά για τη συνύπαρξη μιας ομάδας επιβαρυντικών παραγόντων, οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της ιατρικής τα επόμενα χρόνια.
Ο προβληματισμός γύρω από την κατάσταση αυτή ξεκίνησε πρώτα από την ορολογία, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί οι όροι: «Σύνδρομο Χ», «Καρδιομεταβολικό Σύνδρομο», «Σύνδρομο Αντίστασης στην Ινσουλίνη» και τώρα «Μεταβολικό Σύνδρομο». Η διαφορετική ορολογία συνδέεται περισσότερο με τις ειδικότητες των γιατρών, οι οποίες εμπλέκονται στη διαχείριση των ατόμων που κινδυνεύουν από το μεταβολικό σύνδρομο ή το σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη.
Γνώρισμα ή ασθένεια;
Αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, λίπος που εντοπίζεται στην περιοχή της κοιλιάς και διακυμάνσεις εντός φυσιολογικών ορίων στο σάκχαρο του αίματος, είναι τα χαρακτηριστικά του λεγόμενου Μεταβολικού Συνδρόμου.
Κάποιοι στην αρχή, μίλησαν για ασθένεια, και όσοι είχαν τα συμπτώματα του συνδρόμου θορυβήθηκαν. Ωστόσο, οι εκπρόσωποι δύο σημαντικών οργανισμών στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έκαναν έκκληση στο πρόσφατο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο για το Διαβήτη που έγινε στην Αθήνα, για πιο προσεκτική διερεύνηση του ζητήματος από τους συναδέλφους τους, θέτοντας τελικά το ερώτημα, εάν ο ορισμός του είναι σωστός και εάν πρόκειται όντως για σύνδρομο.
Σε μια κοινή ανακοίνωσή τους, η αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για τη Μελέτη του Διαβήτη υποστηρίζουν ότι «το Μεταβολικό Σύνδρομο –το οποίο θεωρείται προγνωστικός παράγοντας καρδιαγγειακής νόσου– δεν έχει ορισθεί σωστά, χρησιμοποιείται χωρίς συνέπεια και απαιτεί περαιτέρω έρευνα για να γίνει κατανοητό πότε και πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζεται».
Δεν πρέπει να γίνονται διαγνώσεις, αναφέρουν οι δύο οργανισμοί, ότι κάποια άτομα πάσχουν από «Μεταβολικό Σύνδρομο». Κάτι τέτοιο οδηγεί τους ασθενείς στο παραπλανητικό συμπέρασμα ότι πάσχουν από κάποια νόσο, ενώ αυτό που στην πραγματικότητα έχουν είναι μια ομάδα καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.
Επικίνδυνες σχέσεις
Το μεταβολικό σύνδρομο συχνά ορίζεται ως η ύπαρξη τριών ή περισσότερων από τους ακόλουθους παράγοντες κινδύνου: μεγάλη περιφέρεια μέσης, υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, υψηλή αρτηριακή πίεση, χαμηλή HDL («καλή») χοληστερόλη και υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίματος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δίνει έναν ελαφρώς διαφορετικό ορισμό που περιλαμβάνει τα άτομα που έχουν διαβήτη ή αντίσταση στην ινσουλίνη.
Καθεμία από τις παραπάνω καταστάσεις, μεμονωμένα, θεωρείται παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ανάλογα. Δεν υπάρχει, όμως, κάποιος μαγικός συνδυασμός παραγόντων κινδύνου που αυξάνει περαιτέρω τον καρδιαγγειακό κίνδυνο ενός ατόμου ή που συνιστά ξεχωριστή νόσο.
αυτό είναι η αιτία για την εμφάνιση του διαβήτη, της παχυσαρκίας, των καρδιαγγειακών προβλημάτων ακόμα και ορισμένων μορφών καρκίνου, δεν έχει δοθεί με σαφήνεια γιατί ακριβώς υπάρχει και η αντίστροφη ερώτηση. Αν, δηλαδή, κάποια από αυτές τις ασθένειες προκαλεί την αντίσταση στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια στις υπόλοιπες νόσους.
Πάντως, ολοένα και περισσότερες επιστημονικές έρευνες, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι η αιτία για πολλά δεινά: την παχυσαρκία, το διαβήτη, τα καρδιαγγειακά επεισόδια, τις ορμονικές διαταραχές, ενώ εξετάζεται και η σχέση που μπορεί να υπάρχει με την ανάπτυξη γυναικολογικών καρκίνων.
Τι ακριβώς συμβαίνει
Αντίσταση στην ινσουλίνη είναι η παρεμπόδιση της ινσουλίνης να δράσει, δηλαδή, να μεσολαβήσει για να χρησιμοποιηθεί η γλυκόζη από τους μυς και το ήπαρ». Το πάγκρεας προσπαθεί να ισορροπήσει αυτή την κατάσταση με την αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης. Αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται αρχικά και το σάκχαρο αίματος είναι εντός φυσιολογικών τιμών. Με τον καιρό η δυνατότητα αυτή εξασθενίζει, η ινσουλίνη δεν επαρκεί και το σάκχαρο στο αίμα ανεβαίνει. Ας δούμε, όμως, αναλυτικά τι συμβαίνει στον οργανισμό μας:
Στην Εποχή των Παγετώνων, η αντίσταση στην ινσουλίνη βοηθούσε κάποιους τυχερούς, προϊστορικούς προγόνους μας να επιβιώσουν από το λιμό. Λειτουργούσε σαν ένα είδος γενετικού τρικ, που βοηθούσε στην αποθήκευση επιπλέον σωματικού λίπους στις εποχές που υπήρχε άφθονη τροφή. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ακόμη πως διατηρούσε τα επιπλέον ποσά σακχάρου του αίματος σε κυκλοφορία, έτσι ώστε, να είναι διαθέσιμα για χρήση από τον εγκέφαλο, το αναπτυσσόμενο έμβρυο ή για τον εμπλουτισμό του μητρικού γάλακτος. Αλλά με το πρότυπο ζωής του 21ου αιώνα –γυρνάμε από τη δουλειά, ανοίγουμε την τηλεόραση κι αρχίζουμε το τσιμπολόγημα– το μεγαλύτερο ποσοστό της αντίστασης στην ινσουλίνη δεν ενεργοποιείται από αυτόν τον έξυπνο γονιδιακό μηχανισμό, αλλά είναι αποτέλεσμα του υπερβολικού βάρους και της ακινησίας. Το αποτέλεσμα: Όχι ένα εργαλείο επιβίωσης αλλά ένας αποτελεσματικός φονιάς.
Φυσιολογικά, το σώμα σας χρειάζεται μόνο μικρές ποσότητες ινσουλίνης για να ειδοποιήσει τα κύτταρα των μυών και του συκωτιού ότι ήρθε η ώρα να απορροφήσουν γλυκόζη μετά από ένα γεύμα. Υπακούοντας, στο σήμα που δίνει η ινσουλίνη, τα κύτταρα επιτρέπουν στη γλυκόζη να εισέλθει.
Αν όμως, είστε υπέρβαροι, το σωματικό λίπος –ιδιαίτερα το λίπος της περιοχής της κοιλιάς (περίμετρος μέσης πάνω από 103 εκ. για τους άντρες και πάνω από 89 εκ. για τις γυναίκες)– παρεμβαίνει. (Δείτε τον πίνακα σχηματική αναπαράσταση της Αντίστασης στην Ινσουλίνη). Το ανοσοποιητικό σας σύστημα αντιμετωπίζει το επιπλέον σωματικό λίπος σαν έναν ανεπιθύμητο εισβολέα, περιβάλλοντάς το με μια φάλαγγα λεμφοκυττάρων που στέλνουν χημικές ουσίες-αγγελιαφόρους στο αίμα. Αυτές οι ουσίες-αγγελιαφόροι μπλοκάρουν την ικανότητα της ινσουλίνης να στείλει το μήνυμα για την απορρόφηση της γλυκόζης από τα κύτταρα των μυών και του συκωτιού. Το αποτέλεσμα: Τα κύτταρά σας δεν μπορούν να απορροφήσουν τη γλυκόζη του αίματος. Τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα αυξάνονται λίγο. Το πάγκρεας ειδοποιείται και παράγει περισσότερη ινσουλίνη –το βιοχημικό αντίστοιχο του να «ταΐζει» κανείς με το ζόρι γλυκόζη τα κύτταρα που αντιστέκονται να το κάνουν. Και το σύστημα αυτό λειτουργεί. Τα υψηλά ποσά ινσουλίνης επιτρέπουν στα κύτταρα να λάβουν τη γλυκόζη από το αίμα. Λειτουργεί τόσο καλά που τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα παραμένουν φυσιολογικά ή ελαφρώς αυξημένα για δεκαετίες.
Μετά από πολλά χρόνια, τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, εξαντλούνται. Το αποτέλεσμα: Η ινσουλίνη πέφτει, το σάκχαρο του αίματος αυξάνεται – και έχουμε μια κλασική περίπτωση διαβήτη τύπου 2. Ο διαβήτης συνδέεται με μια τεράστια ποικιλία επιπλοκών της υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, του εμφράγματος και της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Σήμερα, η ανίχνευση συμπτωμάτων αυτών των ασθενειών, ύστερα από μια διάγνωση για διαβήτη είναι πλέον τυπική διαδικασία. Αυτό που έχουν αρχίσει να βλέπουν οι γιατροί σήμερα είναι η δύναμη που προκαλεί αυτές τις επιπλοκές. Δεν είναι τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, αλλά οι δεκαετίες της διατήρησης των υψηλών επιπέδων ινσουλίνης –κάτι που δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν μέχρι σήμερα να υπολογιστεί με απλές εξετάσεις.
Αυτό, που πρέπει όμως να σας ανησυχήσει, είναι πως μόνο 1 στα 4 άτομα με Σύνδρομο Αντίστασης στην Ινσουλίνη εμφανίζουν διαβήτη τύπου 2. Οι υπόλοιποι μπορεί ποτέ να μη λάβουν κάποια προειδοποίηση για την απειλή, η οποία κυκλοφορεί στο αίμα τους.
Ασκηθείτε και μην αγχώνεστε
Η αύξηση του ενδοκοιλιακού λίπους μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυξημένης θρέψης, καπνίσματος, μεγάλης κατανάλωσης οινοπνεύματος και άγχους, καταστάσεων που επηρεάζουν τον υποθάλαμο στον εγκέφαλο, το κέντρο, δηλαδή, της θρέψης και της ρύθμισης των ορμονών. Οι ορμόνες δεν εκκρίνονται, φυσιολογικά, και επιπλέον επηρεάζεται το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που κατευθύνει λειτουργίες του σώματος τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτές οι παθολογικές λειτουργίες προκαλούν αύξηση του σπλαγχνικού λίπους και αύξηση των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Τα τριγλυκερίδια μεταφέρονται στο ήπαρ όπου αυξάνουν την παραγωγή γλυκόζης, και στους μυς όπου επιτείνουν την Αντίσταση στην Ινσουλίνη. Δημιουργείται, έτσι, ένας φαύλος κύκλος.
Η αύξηση του σωματικού βάρους αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και η απώλεια βάρους την ελαττώνει. Όταν το βάρος του σώματος αυξηθεί σε ποσοστό πάνω από 35-40% του ιδανικού σωματικού βάρους, η αντίσταση στην ινσουλίνη αυξάνεται περίπου κατά 40%.
Όμως, το σωματικό λίπος δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας κάνει χειρότερα τα πράγματα. «Οι μυϊκές συσπάσεις από τη φυσική δραστηριότητα μπορούν να κάνουν τα κύτταρα να απορροφήσουν γλυκόζη, ανεξάρτητα με τα επίπεδα της ινσουλίνης, ή την αντίσταση στην ινσουλίνη», λέει η Sonia Caprio, MD, καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας και Παιδιατρικής, συνεργάτις της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Yale. «Αν δεν ασκείστε, εξαρτάστε ακόμη περισσότερο από την ινσουλίνη και τους υποδοχείς της ινσουλίνης για να φτάσει η γλυκόζη στα κύτταρα». Έρευνες που έγιναν από τα πανεπιστήμια Duke και Harvard, υποδεικνύουν πως η έλλειψη ύπνου και το πολύ άγχος επιτείνουν την Αντίσταση στην Ινσουλίνη, επειδή αυξάνονται τα επίπεδα των ορμονών του άγχους.
Εσείς και ο γιατρός σας μόνο μπορείτε να εντοπίσετε το Σύνδρομο Αντίστασης στην Ινσουλίνη καταμετρώντας τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου, όπως το υπερβολικό βάρος, η ηλικία πάνω από τα 50, το πάχος στην κοιλιά, τα υψηλά τριγλυκερίδια, η χαμηλή HDL χοληστερόλη και η υψηλή πίεση.
Πότε διατρέχετε κίνδυνο
Ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου αν:
Ο Δείκτης Μάζας Σώματός σας είναι πάνω από 25 ή αν έχετε επιπλέον λίπος στην περιοχή της κοιλιάς.
Ακολουθείτε καθιστικό τρόπο ζωής και δεν ασκείστε καθόλου.
Η ηλικία σας είναι πάνω από 50 ετών.
Έχετε οικογενειακό ιστορικό διαβήτη τύπου 2, υπέρτασης ή καρδιαγγειακών παθήσεων.
Οι τιμές σακχάρου νηστείας στο αίμα κυμαίνονται από 100 έως 125, και ειδικά για τις γυναίκες, αν παρουσιάστηκε διαβήτης κύησης στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Οι τιμές αρτηριακής πίεσης, τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης είναι υψηλές.
Υπάρχει διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, μια ορμονική κατάσταση που επηρεάζει αρνητικά τη γυναικεία γονιμότητα.
Διαβάστε ακόμη:
7 πειρασμοί που αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σας
5 τροφές που δεν γνωρίζατε ότι ερεθίζουν τα ούλα
Ποιες βιταμίνες δεν πρέπει να πάρετε ποτέ βράδυ
Πόνος στη μέση: Ο ρόλος του καιρού
Τάση για εμετό: οι αιτίες και η αντιμετώπιση
Οι καλύτερες στρατηγικές αντιμετώπισης
Υγιεινή διατροφή και καθημερινή σωματική άσκηση, είναι το κλειδί για πολλές ασθένειες του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Και το Σύνδρομο Αντίστασης στην Ινσουλίνη είναι μια κλασική ασθένεια που εμφανίζεται σε άτομα που ακολουθούν το δυτικό μοντέλο ζωής: την κατανάλωση fast food, τη χρήση του αυτοκινήτου ακόμα και για αποστάσεις λίγων δεκάδων μέτρων, την καθιέρωση ανθυγιεινών συνηθειών όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ. Κορυφαίος παράγοντας για την εμφάνιση δυσλειτουργιών των ορμονών είναι, βέβαια, το στρες, το οποίο μακροπρόθεσμα επηρεάζει αρνητικά τα περισσότερα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.
Ακολουθήστε τις παρακάτω στρατηγικές που θα σας βοηθήσουν να αλλάξετε τον τρόπο ζωής σας και να αντιμετωπίσετε αυτή την πολύ σοβαρή απειλή.
Χάστε λίγο βάρος
Το πρώτο βήμα για τη δραστική μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη είναι η απώλεια σωματικού βάρους. Αν κάποιος υπέρβαρος ή παχύσαρκος κατορθώσει να χάσει το 5-7% του σωματικού βάρους, τότε μπορεί να μειωθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη κατά 50% και κατά συνέπεια όλες οι καταστροφικές επιπτώσεις της. Η απώλεια σωματικού βάρους επιτυγχάνεται με πιστή εφαρμογή των κανόνων της μεσογειακής διατροφής. Πολλά φρούτα και λαχανικά σε καθημερινή βάση, αρκετά γαλακτοκομικά προϊόντα, δημητριακά που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, λίγο κρέας την εβδομάδα και περιορισμό της ζάχαρης. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα (που είναι φτωχά σε λιπαρά) είναι πλούσια σε ασβέστιο και μαγνήσιο, τα οποία βελτιώνουν τη διαδικασία με την οποία γίνονται αντιληπτές οι εντολές της ινσουλίνης από τα κύτταρα. Προσπαθήστε να λαμβάνετε τρεις μερίδες την ημέρα. Τα τρόφιμα που έχουν υψηλό Γλυκαιμικό Δείκτη όπως τα αναψυκτικά, τα γλυκά, το λευκό ψωμί ανεβάζουν ταχύτατα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Τα τρόφιμα με χαμηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (όλα όσα περιγράψαμε αρχικά) χωνεύονται πιο αργά, απελευθερώνοντας γλυκόζη στο αίμα με ένα χαλαρό ρυθμό, πράγμα που κρατά τα επίπεδα της ινσουλίνης χαμηλά.
Ασκηθείτε
Ακόμη και πριν χάσετε ένα κιλό η σωματική άσκηση θα μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και τα επίπεδα της ινσουλίνης. Γιατί; Οι μυϊκές συσπάσεις «σπρώχνουν» τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα, ακόμη κι αν η αντίστασή σας στην ινσουλίνη είναι μεγάλη. Ένας καθημερινός περίπατος, το ανεβοκατέβασμα μιας σκάλας, οι οικιακές εργασίες και ελαφριά γυμναστική βοηθούν τον οργανισμό στον έλεγχο της ινσουλίνης και σταθεροποιούν το σωματικό βάρος σε φυσιολογικά επίπεδα.
Προτείνονται 30 λεπτά άσκησης, 6 με 7 ημέρες την εβδομάδα. Αν προσπαθείτε να χάσετε βάρος αυξήστε το χρόνο στη μία ώρα κάθε φορά. Το ποδήλατο, το τρέξιμο, το περπάτημα, το κολύμπι, γενικά κάθε μορφή αεροβικής άσκησης θα σας βοηθήσει να φτάσετε σωστά στο στόχο σας.
Σηκώστε βάρη: Σύντομα προγράμματα ενδυνάμωσης των μυών μερικές φορές την εβδομάδα κάνουν τα μυϊκά κύτταρα πιο ευαίσθητα στην ινσουλίνη, εν μέρει, γιατί αυξάνουν τον αριθμό των ειδικών υποδοχέων στην επιφάνειά τους. Αυτοί οι υποδοχείς μεταφέρουν τη γλυκόζη του αίματος μέσα στα μυϊκά κύτταρα. Χρειάζεστε περίπου 30 λεπτά 2-3 φορές την εβδομάδα, αφού ζητήσετε τη συμβουλή του γυμναστή σας.
Κάντε ένα διάλειμμα ηρεμίας
