Πώς θα κρατήσετε το συκώτι σας υγιές!

Εκατομμύρια άντρες έχουν κάποιο πρόβλημα στο συκώτι χωρίς να το ξέρουν. Ακολούθησε τις συμβουλές μας για να διατηρήσεις το δικό σου υγιές 365 μέρες τον χρόνο.

Δεν αποκλείεται να έχεις ξανακούσει κάπου τη φράση: «Το συκώτι αναγεννάται!» Σύμφωνοι, αλλά ας μην το χρησιμοποιήσουμε ως δικαιολογία μέχρι να βρεθούμε ένα βήμα πριν το νοσοκομείο. Πρόκειται για ένα ζωτικό όργανο που μετατρέπει την τροφή σε θρεπτικά στοιχεία και φιλτράρει τις τοξίνες από το αίμα (και καταστρέφεται με το ποτό, υπόψη). Ένας άλλος εχθρός του συκωτιού είναι το λίπος: περίπου το 25-35% του ενήλικου πληθυσμού παρουσιάζει συσσώρευση λιποκυττάρων με το ενδιαφέρον όνομα «λιπώδης διήθηση».

Η πρώιμη ιατρική βιβλιογραφία περιέγραφε το λιπώδες ήπαρ ως μια πάθηση που έπληττε τους αμετανόητους πότες, ωστόσο «τα πράγματα έχουν αλλάξει έκτοτε» λέει ο W. Ray Kim, M.D., καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Ολοένα περισσότερα άτομα που δεν κάνουν κατάχρηση αλκοόλ παρουσιάζουν τη λεγόμενη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD), την πλέον διαδεδομένη χρόνια ηπατική νόσο στις ΗΠΑ.

Η εναπόθεση λιποκυττάρων στο συκώτι είναι εν μέρει φυσιολογική, αλλά τα πράγματα αλλάζουν όταν η περιεκτικότητα σε λίπος αγγίζει το 10% ή περισσότερο, γιατί τότε προκύπτει φλεγμονή. Η σπογγώδης υφή του συκωτιού γίνεται πιο τραχιά καθώς μειώνονται οι λειτουργίες του αλλά αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Δεδομένου ότι το συκώτι εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα και με ένα μικρό ποσοστό υγιούς ιστού, οι περισσότεροι άνθρωποι με NAFLD δεν εμφανίζουν συμπτώματα για χρόνια. Συνήθως η διάγνωση γίνεται τυχαία κατά τη διάρκεια εξετάσεων αίματος ή απεικόνισης.

Υπολογίζεται ότι το 20% των περιπτώσεων NAFLD παρουσιάζουν μια σοβαρότερη εικόνα: τη μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (non-alcoholic steatohepatitis, NASH) που είναι εξίσου λανθάνουσα. Οι περισσότεροι άνθρωποι με NASH νιώθουν μια χαρά και παρατηρούν τα συμπτώματα –πχ. απώλεια βάρους και κόπωση- μόνο όταν το συκώτι έχει υποστεί εκτεταμένη βλάβη, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Μέχρι τότε μπορεί να έχει επέλθει κίρρωση, δηλαδή εν δυνάμει μοιραία βλάβη λόγω ουλοποίησης των ιστών. «Καθώς ο ουλοποιημένος ιστός αντικαθιστά τον υγιή ηπατικό ιστό, το συκώτι αρχίζει να καταρρέει» λέει ο Dr. Kim. «Όταν ένας ασθενής με NASH πάθει κίρρωση, η κατάσταση γίνεται μη αναστρέψιμη» και κάποια στιγμή καθίσταται αναγκαία η μεταμόσχευση. Επιπλέον, η NASH αποτελεί βασική αιτία καρκίνου του ήπατος, μια ασθένεια με ιδιαίτερα μεγάλη θνησιμότητα. Τα καλά νέα είναι ότι, αντίθετα από την κίρρωση, τόσο η NAFLD όσο και η NASH είναι αναστρέψιμες. Ορίστε μερικοί τρόποι για να δείξεις στο συκώτι σου ότι νοιάζεσαι για αυτό.

1/Προσοχή στο Μεταβολικό Σύνδρομο

Το λιπώδες ήπαρ είναι η πλέον κοινή ασθένεια του 21^ου αιώνα και η εμφάνισή της συμπίπτει με την κακή διατροφή και την ανεπαρκή σωματική άσκηση. Υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή γλυκαιμία, ανθυγιεινά επίπεδα χοληστερόλης και περίσσεια σπλαχνικού λίπους –αυτό το strike συμπτωμάτων είναι γνωστό ως «μεταβολικό σύνδρομο»- απειλούν την υγεία του ήπατος, προειδοποιεί ο Sean Kelly, M.D., επίκουρος καθηγητής ιατρικής στο Wexner Medical Center του Πανεπιστημίου Ohio State. Ένας μόνο από τους παραπάνω παράγοντες είναι σημάδι κακή υγείας, ενώ δύο ή περισσότεροι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης NAFLD (μαζί με πληθώρα άλλων προβλημάτων, όπως καρδιοπάθεια και διαβήτης). Όσο το μεταβολικό σύνδρομο διακυβεύει την υγεία του οργανισμού, το λίπος συγκεντρώνεται στο συκώτι. Να θυμάσαι ότι η υψηλή γλυκαιμία και χοληστερόλη μπορούν να εντοπιστούν με μια απλή εξέταση αίματος.

2/Ρίξε μια ματιά στα ένζυμα

Όταν αποφασίσεις να κάνεις εξετάσεις αίματος, ζήτησε από τον γιατρό σου να σου γράψει ένα πλήρες μεταβολικό πάνελ το οποίο θα δείξει αν τα επίπεδα των ηπατικών ενζύμων έχουν φυσιολογικές τιμές. Οι άντρες είναι «προγραμματισμένοι» να μεταβολίζουν τα λίπη με τρόπο που τους καθιστά πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση λιπώδους διήθησης, συγκριτικά με τις γυναίκες, σύμφωνα με βρετανική έρευνα.

3/Φρόντισε το συκώτι σου

Επειδή οι παραπανίσιες θερμίδες και οι υδατάνθρακες ενισχύουν τον σχηματισμό εναποθέσεων λίπους στο συκώτι, μια έξυπνη δίαιτα μπορεί να βοηθήσει στην ανάπλαση νέων κυττάρων στο ήπαρ. Φάε άφθονα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης και περιόρισε τις τροφές που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λίπη και ζάχαρη. «Ξεκίνα με μικρά βήματα γιατί ακόμα και οι μικρότερες αλλαγές –πχ. η αποφυγή τηγανητών και αναψυκτικών- μπορούν να κάνουν τη διαφορά» λέει ο Dr. Kelly. Πρόσφατη μελέτη στο International Journal of Food Sciences and Nutrition, έδειξε ότι τα άτομα με NAFLD που κατανάλωναν περίπου 30 γραμμάρια αλεσμένου καστανού λιναρόσπορου καθημερινά για 12 εβδομάδες, είχαν βελτιωμένη υγεία ήπατος.

4/Ασκήσου με θρησκευτική ευλάβεια

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η τακτική σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει το λίπος στο συκώτι, ακόμα και χωρίς απώλεια βάρους. Εννοούμε την αεροβική άσκηση (πχ. τρέξιμο ή κολύμπι) καθώς και την προπόνηση ενδυνάμωσης.  Σε βρετανική μελέτη, τα άτομα που έκαναν ποδηλασία και προπόνηση με αντιστάσεις τρεις μέρες την εβδομάδα για τρεις μήνες, μείωσαν την εναπόθεση λίπους στο συκώτι κατά 16% συγκριτικά με όσους δεν ασκούνταν. Όποιο είδος άσκησης κι αν σου αρέσει, μην το αφήνεις. Έχει διαπιστωθεί ότι, σταματώντας τη γυμναστική, τα επίπεδα λίπους επανέρχονται σε διάστημα ενός έτους, όπως αναφέρει νέα μελέτη στο International Journal of Obesity.

5/Διατήρησε ένα υγιές βάρος

Για κάθε επιπλέον μονάδα ΔΜΣ, ο κίνδυνος NAFLD αυξάνεται κατά 13%. «Συχνά η μείωση του σωματικού βάρους κατά 10% σηματοδοτεί μια σπουδαία βελτίωση» λέει ο Dr. Kelly. Αν πρέπει να χάσεις βάρος, κάν’το σταδιακά. Ο Dr. Kim συμβουλεύει να το κάνεις σε βάθος χρόνου 6-12 μηνών, γιατί η απώλεια 1,8 ή παραπάνω κιλών την εβδομάδα μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει το λιπώδες ήπαρ. Επίσης, απόφυγε συμπληρώματα αδυνατίσματος ή bodybuilding γιατί ορισμένα βλάπτουν το συκώτι. Σύμφωνα με το περιοδικό Hepatology, τα συμπληρώματα ευθύνονται για το 20% των ατόμων με ηπατική βλάβη λόγω ουσιών, έναντι του 7% πριν από μία δεκαετία.

6/Περιόρισε την κατανάλωση αλκοόλ

Το ποτό στέλνει το συκώτι σε overdrive καθώς προσπαθεί να επεξεργαστεί το αλκοόλ και να αποτοξινώσει το αίμα. Παρότι δεν υπάρχει χρυσός κανόνας, το Γραφείο Πρόληψης Ασθενειών και Αγωγής Υγείας συνιστά στους άντρες να περιορίζουν την κατανάλωση αλκοόλ σε ένα με δύο ποτά την ημέρα. Αν έχεις ήδη NAFLD, μπορείς να πίνεις ένα ποτό κάθε τόσο αλλά ίσως δεν είναι καλή ιδέα να το κάνεις σε τακτική βάση. Ούτε λόγος για τους ασθενείς με NASH, λένε Γερμανοί ερευνητές.

7/Φάρμακα με μέτρο

Ορισμένα φάρμακα και συμπληρώματα –ακόμα και όσα διαλαλούν οφέλη για το συκώτι- μπορούν να αποδειχτούν βλαβερά για την υγεία του ήπατος. Ένα παράδειγμα: Το αναλγητικό ακεταμινοφαίνη σε μεγάλες δόσεις μπορεί να καταστρέψει το συκώτι (περισσότερο από 4.000 μιλιγκράμ σε 24 ώρες). Η ακεταμινοφαίνη βρίσκεται σε εκατοντάδες φάρμακα, ειδικά σε αναλγητικά και φάρμακα κατά της γρίπης και του κρυολογήματος. Πάρε μόνο τα φάρμακα που χρειάζεσαι, ακολούθησε τη δοσολογία και συμβουλεύσου πάντα τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σου, ακόμα και για τα φάρμακα ευρείας κατανάλωσης.

8/Προφυλάξου από την ηπατίτιδα

Η ιογενής ηπατίτιδα (Α, Β, ή C) μπορεί να καταστρέψει το συκώτι. Η ηπατίτιδα Α διαδίδεται πρωτίστως μέσω της τροφής και του νερού που έχει μολυνθεί με μικροσκοπικά σωματίδια κοπράνων. Είναι σπάνια στη δυτική Ευρώπη, τον Καναδά και τις ΗΠΑ, αλλά όχι σε άλλα μέρη του κόσμου. Πριν ταξιδέψεις, δες αν πρέπει να κάνεις το εμβόλιο της ηπατίτιδας Α. Η ηπατίτιδα Β και C, από την άλλη, μεταδίδονται μέσω του αίματος και άλλων σωματικών υγρών. Επειδή δεν υπάρχει εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β, φρόντισε να χρησιμοποιείς προφυλακτικά από λάτεξ και να μην μοιράζεσαι ποτέ οδοντόβουρτσα, ξυραφάκι ή βελόνα. Όποιος είναι γεννημένος από το 1945 μέχρι το 1965 θα πρέπει να κάνει το τεστ, όπως επίσης και όλοι όσοι έχουν εξεταστεί για HIV.

Σου περισσεύει λίγο συκώτι;

Διατηρώντας το συκώτι σε άψογη φόρμα δεν βοηθάς μόνο τον εαυτό σου. Τον Απρίλη του 2015, ο David Denovchek, ένας 30χρονος από το Οχάιο, έπιασε μια είδηση στο τοπικό κανάλι. Ένα 4χρονο κορίτσι, η Jamie, χρειαζόταν καινούριο συκώτι και οι γιατροί αναζητούσαν έναν εν ζωή δότη που θα έδινε μέρους του δικού του για να αναπλαστεί στο σώμα της μικρής. Χάρη στις αναγεννητικές ιδιότητες του ήπατος, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ασφάλεια αν υπάρχει υγιής δότης.

Ο Denovchek πληρούσε όλα τα κριτήρια: ήταν νέος και υγιής, είχε την ίδια ομάδα αίματος με τη Jamie και το συκώτι του ήταν πεντακάθαρο. «Δεν ήπια ούτε κάπνισα ποτέ στη ζωή μου» λέει. Έτσι, εκείνο το βράδυ, επικοινώνησε με το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Παίδων του Πίτσμπουργκ όπου νοσηλευόταν το κορίτσι.

Αρκετές εβδομάδες αργότερα οι χειρούργοι έκοψαν το 30% του ήπατος του Denovchek και το μεταμόσχευσαν στο σώμα της Jamie. O Denovchek θυμάται τα λόγια του χειρούργου: «Χωρίς την εγχείρηση, η μικρή θα είχε μόνο λίγες μέρες ζωής». Ο Denovchek βγήκε μετά από τέσσερις μέρες κι επέστρεψε στο πρωινό του τρέξιμο μετά από τρεις εβδομάδες. Επτά μήνες μετά την εγχείρηση, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τη Jamie τη μέρα των πέμπτων της γενεθλίων. Έπαιξαν κυνηγητό, ζωγράφισαν και τραγούδησαν το χιτ Let It Go από την παιδική ταινία Frozen.

Θέλεις να γίνεις ήρωας; Ακολούθησε το παράδειγμα του Denovchek και γίνε δωρητής οργάνων. Θα βρεις περισσότερες πληροφορίες στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (www.eom.gr).

ΤΟ ΣΥΚΩΤΙ ΣΟΥ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

1,4 Το βάρος του σε κιλά

10 Το ποσοστό  του αίματος που επεξεργάζεται το συκώτι ανά πάσα στιγμή (περίπου 1,4 λίτρα το λεπτό)

210 Το ποσοστό αύξησης του κινδύνου NAFLD σε όσους τρώνε fast food πάνω από 3 φορές/εβδομάδα για 25 χρόνια, έναντι όσων το περιορίζουν σε 1 φορά/μήνα ή λιγότερο.

25-35 Τοις εκατό του πληθυσμού έχει λιπώδη διήθηση.

14 Μέρες Τόσο χρόνο απαιτεί ένα τμήμα ήπατος εν ζωή δότη για να διπλασιαστεί σε μέγεθος στο νέο σώμα.

800-1.000mL Ο ημερήσιος μέσος όρος παραγωγής χολής. Η χολή βοηθά στη διάσπαση των τροφών, των υγρών και των ουσιών που εισέρχονται στον οργανισμό.

Πηγή: ΜΗ