Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν βρισκόμαστε σε ένα παγωμένο δωμάτιο;

Μπορεί 10 βαθμοί Κελσίου να μην  φαίνονται τόσο απειλητικοί για την υγεία μας. Τι ισχύει όμως στην πραγματικότητα; Τι συμβαίνει στο σώμα μας σε ένα κρύο δωμάτιο;

Αν σκεφτεί κανείς το υπερβολικό κρύο θα φέρει στο μυαλό του πολικούς εξερευνητές με νιφάδες χιονιού  να κρέμονται από τα γένια τους και ορειβάτες που καταπιάνονται με τα ύψη του Έβερεστ. Τα δάκτυλά τους που μαυρίζουν από κρυοπαγήματα και τον κίνδυνο της υποθερμίας. Ο συντάκτης του BBC ήταν λοιπόν δύσπιστος όταν του ζητήθηκε να συμμετάσχει σε ένα ψυχρό πείραμα που έγινε σε μόλις 10 βαθμούς Κελσίου. Ναι, 10 C. Για εκείνον αυτό φάνηκε ήπιο, δεν είναι καν ένα παγωμένο δωμάτιο και σίγουρα δεν συγκρίνεται με την Αρκτική. Πρέπει να πάμε κάπου πολύ πιο κρύα για να φθάσουμε το  σώμα μας στα όρια του; Λάθος! «Ακούγεται ήπιο, αλλά είναι μια πραγματική πρόκληση για τον οργανισμό μας», λέει ο καθηγητής Damian Bailey, από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας.

Με κάλεσε στο εργαστήριό του για να εξερευνήσω τον αντίκτυπο των ψυχρών σπιτιών στο σώμα μας και γιατί τέτοιες φαινομενικά ήπιες θερμοκρασίες μπορεί να γίνουν θανατηφόρες, λέει.

«Δέκα βαθμοί είναι η μέση θερμοκρασία στην οποία ζουν οι άνθρωποι, εάν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να θερμάνουν τα σπίτια τους», είπε ο καθηγητής Μπέιλι. Και οι 10C έχουν αρνητική επίδραση στην καρδιά, τους πνεύμονες και τον εγκέφαλο.

Δείτε πώς περιγράφει την εμπειρία του

Με οδηγούν στον περιβαλλοντικό θάλαμο στη γωνία του εργαστηρίου με γυαλιστερά μεταλλικά τοιχώματα και χοντρές, βαριές πόρτες. Σε αυτό το αεροστεγές δωμάτιο, οι επιστήμονες μπορούν να ρυθμίσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία, την υγρασία και τα επίπεδα οξυγόνου. Με χτυπάει ένα κύμα ζεστού αέρα 21 C. Το σχέδιο είναι να ξεκινήσω από τους 21 C, να πέσει η θερμοκρασία στους 10 C και να καταγραφεί πώς ανταποκρίνεται το σώμα μου στο κρύο.  Το στήθος, τα χέρια και τα πόδια μου είναι διάστικτα με οθόνες για να παρακολουθούν τη θερμοκρασία του σώματός μου, τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή μου πίεση. «Θα μοιάζετε σαν κάτι βγαλμένο από τον Πόλεμο των Άστρων», λέει ο καθηγητής Μπέιλι καθώς ένας άλλος αισθητήρας και ένα συρόμενο καλώδιο είναι συνδεδεμένο στο σώμα μου. Ένα ακουστικό έχει τοποθετηθεί για να παρακολουθεί τη ροή του αίματος στον εγκέφαλό μου όταν ξεσπούν τα πρώτα σφαιρίδια ιδρώτα στο μέτωπό μου. Ένα μηχάνημα υπερήχων ελέγχει τις καρωτίδες στο λαιμό μου (το άκουσμα του ρυθμικού κύματος αίματος που πηγαίνει στον εγκέφαλό μου είναι παράξενα καθησυχαστικό) και αναπνέω σε έναν τεράστιο σωλήνα που αναλύει τον αέρα που εκπνέω.

Οι μετρήσεις γίνονται. Οι επιστήμονες γνωρίζουν πώς αποδίδει το σώμα μου στην ευχάριστη θερμοκρασία των 21 C. Έτσι οι ανεμιστήρες μπαίνουν μέσα και ένα δροσερό αεράκι χαμηλώνει σταδιακά τη θερμοκρασία στον θάλαμο. «Ο εγκέφαλός σας δοκιμάζει το αίμα σας καθώς μιλάμε και «γεύεται» τη θερμοκρασία και ο εγκέφαλος στέλνει τώρα σήματα στο υπόλοιπο σώμα σας», μου λέει ο καθηγητής Bailey. Ο στόχος είναι να διατηρήσω τον πυρήνα μου – αυτά είναι τα κύρια όργανά μου, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς και του συκωτιού μου – στους 37 βαθμούς Κελσίου. Αγνοούσα ακόμη τις βαθιές αλλαγές που συνέβαιναν μέσα στο σώμα μου, αλλά υπήρχαν ήδη ενδείξεις στο εξωτερικό. Όταν το δωμάτιο έχει πέσει στους 18 C, δεν ίδρωνα πια και οι τρίχες στα χέρια μου άρχισαν να σηκώνονται για να βοηθήσουν στη μόνωση του σώματός μου. “Η επιστήμη μας λέει ότι οι 18 βαθμοί είναι το σημείο καμπής… το σώμα εργάζεται τώρα για να υπερασπιστεί αυτή τη θερμοκρασία του πυρήνα”, λέει ο καθηγητής Bailey πάνω από τους ανεμιστήρες. Στη συνέχεια τα δάχτυλά μου ασπρίζουν και τα νιώθω κρύα. Τα αιμοφόρα αγγεία στα χέρια μου κλείνουν – γνωστά ως αγγειοσυστολή – για να κρατήσουν ζεστό το αίμα μου για τα κρίσιμα όργανά μου.

Αυτό θα συνέβαινε ακόμα πιο γρήγορα αν ήμουν διαφορετικό φύλο. «Οι γυναίκες τείνουν να νιώθουν το κρύο περισσότερο, λόγω των ορμονών (οιστρογόνων). Τα αιμοφόρα αγγεία στα χέρια και τα πόδια τους είναι πιο πιθανό να συστέλλονται… και αυτό μας κάνει να νιώθουμε κρύο», λέει η Δρ Clare Eglin από το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ. Το πρώτο μου ρίγος αρχίζει στους 11,5 C καθώς οι μύες μου αρχίζουν να τρέμουν για να παράγουν θερμότητα. Στους 10 C οι ανεμιστήρες έκλεισαν. Νιώθω άβολα, αλλά δεν παγώνω καθώς επαναλάβαμε όλες τις σωματικές μετρήσεις ξανά στη χαμηλότερη θερμοκρασία και σύντομα έγινε σαφές ότι έκανα λάθος που αμφέβαλα ότι οι 10 C θα με επηρέαζαν. «Το σώμα δουλεύει σκληρά στους 10 βαθμούς», λέει ο καθηγητής Bailey.

Αυτό που με σοκάρει είναι η αλλαγή στη ροή του αίματος στον εγκέφαλο μου και πόσος χρόνος μου παίρνει για να ολοκληρώσω ένα παιχνίδι ταξινόμησης σχημάτων. Δεν θα ήθελα να προσπαθώ να κάνω σχολική εργασία σε ένα κρύο δωμάτιο ή να έχω αυτή την αίσθηση που μοιάζει με κάτι σαν άνοια. «Προσφέρετε λιγότερο αίμα στον εγκέφαλο, επομένως υπάρχει λιγότερο οξυγόνο και λιγότερη γλυκόζη [ζάχαρη] στον εγκέφαλο και το μειονέκτημα αυτού είναι ότι έχει αρνητικό αντίκτυπο στην πνευματική σας κατάσταση», λέει ο καθηγητής Bailey. Αλλά το σώμα μου πετυχαίνει τον κύριο στόχο του να διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία του πυρήνα του σώματός μου – χρειάζεται απλώς να κάνει περισσότερη δουλειά. Αντλώ θερμό αίμα γύρω από το σώμα μου πιο έντονα, με την καρδιά μου να χτυπά πιο γρήγορα και την αρτηριακή πίεση μου επίσης να αυξάνεται. «Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης είναι παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικό, είναι παράγοντας κινδύνου για καρδιακή προσβολή», μου λέει ο καθηγητής Bailey. Το ίδιο το αίμα αλλάζει επίσης, λέει ο καθηγητής Bailey, και αυτό το πιο πηχτό αίμα αυξάνει επίσης τον κίνδυνο ενός επικίνδυνου εμφράγματος. Γι’ αυτό το έμφραγμα και τα εγκεφαλικά είναι πιο συχνά το χειμώνα.

Ευτυχώς, ξεκίνησα το πείραμα με «εξαιρετικά αγγεία», μου λέει ο καθηγητής Bailey, αλλά αυτές οι εσωτερικές αλλαγές αποτελούν κίνδυνο για όσους έχουν ήδη κακή υγεία της καρδιάς και τους ηλικιωμένους. «Τα στοιχεία υποδηλώνουν ξεκάθαρα ότι το κρύο είναι πιο θανατηφόρο από τη ζέστη, υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός θανάτων που προκαλούνται από κρυοπαγήματα από ό,τι από τους καύσωνες», λέει ο καθηγητής Bailey. «Έτσι, πραγματικά πιστεύω ότι πρέπει να δοθεί περισσότερη αναγνώριση για τους κινδύνους που συνδέονται με το κρύο».

Το κρύο ευνοεί και τους ιούς

Το κρύο βοηθάει επίσης σε πολλές λοιμώξεις που ευδοκιμούν τους χειμερινούς μήνες, όπως η γρίπη.

Η πνευμονία, όταν υπάρχει φλεγμονή στους πνεύμονες λόγω μόλυνσης, είναι πιο συχνή με κρύο καιρό. Είναι πιο εύκολο για τους ιούς να εξαπλωθούν επειδή είναι πιο πιθανό να συναντηθούμε σε εσωτερικούς χώρους με κλειστά παράθυρα και χωρίς καθαρό αέρα για να διώξουμε τους ιούς. Το κρύο διευκολύνει επίσης τους ιούς να επιβιώσουν έξω από το σώμα και ο κρύος αέρας περιέχει λιγότερη υγρασία που παγιδεύει τους ιούς. Ο ξηρός αέρας επιτρέπει στους ιούς να ταξιδεύουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις, λέει ο καθηγητής Akiko Iwasaki, ανοσοβιολόγος από το Πανεπιστήμιο Yale. Έχει επίσης πραγματοποιήσει πειράματα που δείχνουν ότι η αναπνοή στον κρύο αέρα επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος στη μύτη. Ο καθηγητής Iwasaki μου λέει: «Σε αυτές τις πιο χαμηλές θερμοκρασίες, η ανοσολογική σας απόκριση γίνεται λιγότερο ενεργή και αυτό μπορεί να επιτρέψει στον ιό να αναπτυχθεί καλύτερα μέσα στη μύτη σας».

Τι μπορείτε πραγματικά να κάνετε για αυτό;

Σε έναν ιδανικό κόσμο όλοι θα θερμαίναμε το δωμάτιο στο οποίο βρισκόμαστε τουλάχιστον στους 18 C.

Όταν αυτό δεν είναι δυνατό, ο καθηγητής Bailey λέει «είναι σαν να προετοιμάζεσαι για μια ορειβατική αποστολή». Οι συμβουλές του είναι: φορέστε ρούχα που παρέχουν καλή μόνωση, όπως αυτά από μαλλί Τα γάντια και οι ζεστές κάλτσες είναι πιο σημαντικά από ένα καπέλο (αλλά και ένα μάλλινο καπέλο θα βοηθήσει επίσης). Αλλάξτε τα τρόφιμα της δίαιτας σας επιλέγοντας με υψηλότερη περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες παράγουν περισσότερη θερμότητα σώματος. Προσπαθήστε να μετακινήστε αντί να βρίσκεστε απλώς καθισμένοι σε μια καρέκλα και να βλέπετε τηλεόραση.

Απόδοση από BBC