Η δύναμη του κινηματογράφου: 10 ταινίες που άλλαξαν τον κόσμο

Αυτές είναι οι ταινίες που έφεραν αλλαγές στον κόσμο, πότε για καλό πότε όχι…

Οι ταινίες δημιουργούνται κυρίως για ψυχαγωγικούς σκοπούς, θα ήταν, όμως, λάθος να αγνοήσουμε το πόσο μεγάλο αντίκτυπο μπορεί να έχουν στον κόσμο. Μπορούν να επηρεάσουν τον πολιτισμό, την πολιτική, ίσως ακόμα και την ιστορία. Όπως έθεσε τέλεια η Haifaa Al Mansour, η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης της Σαουδικής Αραβίας. «Η τέχνη μπορεί να αγγίξει τους ανθρώπους και να τους κάνει να ανοιχτούν».

Οι παρακάτω ταινίες έκαναν ακριβώς αυτό. Έφεραν αλλαγές στον κόσμο, πότε για καλό πότε όχι.

Οι 10 ταινίες

1. Blackfish

2. A girl in the river

3. Victim

4. Philadelphia

5. Super size me

6. The thin blue line

7. A short film about killing

8. Volhynia (Hatred)

9. The birth of a nation

10. Bambi

1. Blackfish

Με την κυκλοφορία του το 2013, το Blackfish συγκλόνισε τον κόσμο. Αυτό το indie ντοκιμαντέρ ακολούθησε την τραγική ιστορία μιας κακοποιημένης όρκα φάλαινας, της οποίας η απάνθρωπη μεταχείριση στο θαλασσινό πάρκο Seaworld την οδήγησε να σκοτώσει τρεις εκπαιδευτές της. Η αποκάλυψη του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονταν αυτά τα θαλάσσια πλάσματα οδήγησε σε παγκόσμια κατακραυγή. Ένα τσουνάμι από tweets, κοινοποιήσεις βίντεο στο Facebook και αναφορές πλημμύρισαν το διαδίκτυο. Εκατομμύρια άνθρωποι μποϊκοτάρισαν το Seaworld, η φήμη τους δέχθηκε τεράστιο πλήγμα και οι πωλήσεις εισιτηρίων μειώθηκαν δραματικά. Το αποτέλεσμα; Το Seaworld έπαψε την αναπαραγωγή φαλαινών δολοφόνων και σταμάτησαν όλες τις ζωντανές εμφανίσεις τους.

2. A girl in the river

Δεν είναι μυστικό ότι οι δολοφονίες «τιμής» παραμένουν μια διεθνής ντροπή. Με τη ζωή περίπου 5000 γυναικών κάθε χρόνο να κινδυνεύουν, αυτές οι εν ψυχρώ δολοφονίες εξακολουθούν να είναι νόμιμες σε πολλές χώρες. Η βραβευμένη με Όσκαρ, Ομπάιντ Σινόι, ήταν αποφασισμένη να το αλλάξει αυτό. Η ταινία του 2015 αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που παραλίγο να σκοτωθεί από τον πατέρα της λόγω μιας «απαγορευμένης» αγάπης. Ο πατέρας της προτιμούσε να σκοτώσει την κόρη του για να προστατέψει την οικογένειά του από την ατιμία. Ευτυχώς, όμως, το σκεπτικό αυτό δεν το συμμεριζόταν ο Ναουάζ Σαρίφ, ο Πακιστανός πρωθυπουργός. Σε μια κρίσιμη στιγμή για τον φεμινισμό, ο Σαρίφ δήλωσε ότι μετά την ταινία αυτή, ήταν αποφασισμένος να αλλάξει τον νόμο για τις δολοφονίες τιμής. Στην ομιλία της όταν αποδέχτηκε το Όσκαρ, η σκηνοθέτης δήλωσε ότι αυτή η αλλαγή αντικατοπτρίζει «τη δύναμη της ταινίας». Και είχε απόλυτο δίκιο.

3. Victim

Σε μια εποχή που η ομοφυλοφιλική κοινότητα ήταν στόχος προσβλητικών σχολίων από τα βρετανικά ταμπλόιντ, η εμφάνιση χαρακτήρων της LGBTQ+ κοινότητας σε ταινία ήταν κάτι σπουδαίο. Το Victim, ταινία του 1961, προσπάθησε να αντιμετωπίσει την ανεξέλεγκτη ομοφοβία της εποχής. Αφηγείται την ιστορία ενός δικηγόρου που διακινδυνεύει την καριέρα του και τον άνετο τρόπο ζωής του υπερασπιζόμενος έναν πρώην εραστή του, ο οποίος αυτοκτόνησε, αφού φυλακίστηκε επειδή ήταν ομοφυλόφιλος. Η ταινία ήταν πραγματικά επαναστατική, ενώ ήταν η πρώτη στο είδος της με έναν γκέι πρωταγωνιστή. Όχι μόνο βοήθησε στη βελτίωση του έντονα ομοφοβικού συναισθήματος της βρετανικής κοινωνίας, αλλά είχε επίσης σημαντικό πολιτικό αντίκτυπο. Η πρεμιέρα της ταινίας συνέπεσε με την κοινοβουλευτική συζήτηση σχετικά με τη νομιμοποίηση ή όχι της ομοφυλοφιλίας. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι η ταινία επηρέασε τη γνώμη του κοινοβουλίου και οδήγησε στην ψήφιση του Νόμου περί Σεξουαλικών Αδικημάτων του 1967.

4. Philadelphia

Το Victim δεν ήταν η μόνη ταινία που ανέτρεψε τη στάση απέναντι στην ομοφυλοφιλική κοινότητα. Η επιδημία του HIV/AIDS ήταν πάντα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Μέχρι και το όχι τόσο μακρινό 1993, το θέμα εξακολουθούσε να αποφεύγεται και να αντιμετωπίζεται με αμηχανία. Η ταινία Φιλαδέλφεια εκείνης της χρονιάς, με πρωταγωνιστές τους Τομ Χανκς και Ντένζελ Ουάσινγκτον, αμφισβήτησε αυτήν την κατάσταση. Βάζοντας την επιδημία του HIV ενεργά στο προσκήνιο, αυτή η ταινία μίλησε ανοιχτά για το AIDS, εξέτασε το πώς αυτή η ασθένεια παρουσιαζόταν διαστρεβλωμένη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καλλιεργώντας την τοξική ομοφοβία. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ένιωσαν ενσυναίσθηση απέναντι σε εκείνους που έφεραν τον ιό, ενώ αν και εξακολουθεί να είναι μια μάχη που αντιμετωπίζεται γενναία από μεγάλη μερίδα της ομοφυλοφιλικής (και όχι μόνο) κοινότητας μέχρι σήμερα, η ταινία σηματοδότησε την αρχή μιας σημαντικής αλλαγής της στάσης μας απέναντι σε αυτή.

5. Super size me

Ήταν το 2004, όταν μια απλή ιδέα έγινε ένα πρωτοποριακό ντοκιμαντέρ, που συγκλόνισε πλήθος κόσμου. Ο δημιουργός ντοκιμαντέρ, Μόργκαν Σπέρλοκ, έγινε γνωστός μέσα σε μια νύχτα μετά το ντεμπούτο της ταινίας του για τις σκοτεινές αλήθειες πίσω από την αλυσίδα των τροφίμων των McDonald’s. Κατά τη διάρκεια της ταινίας, δεν τρώει τίποτα άλλο εκτός από McDonald’s για έναν ολόκληρο μήνα. Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά. Ο Σπέρλοκ πήρε περισσότερα από είκοσι κιλά, ενώ αντιμετώπισε προβλήματα στο συκώτι, αλλά και κρίσεις κατάθλιψης. Αυτή η ταινία άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο το κοινό έβλεπε το fast food, ενώ αναζωπύρωσε τη συζήτηση σχετικά με την παχυσαρκία και την κακή διατροφή. Μέσα σε έξι εβδομάδες, τα McDonald’s  προσπάθησαν να ανανεώσουν το μενού τους με «πιο υγιεινές» επιλογές. Η ταινία, αναμφίβολα, ήταν μια επιτυχία.

6. The thin blue line

Η ταινία αυτή είναι εύκολα μια από τις πιο επιδραστικές ταινίες εκεί έξω. Το 1988, ο Έρολ Μόρις ασχολήθηκε με την υπόθεση του Ράνταλ Ντέιλ Άνταμς. Πρόκειται για μια περίφημη δίκη ενός άντρα που καταδικάστηκε σε θάνατο αφού κατηγορήθηκε άδικα για τη δολοφονία ενός αστυνομικού. Καθώς η πλοκή της ταινίας εξελίσσεται, γίνεται πολύ σαφές ότι ο Άνταμς ήταν αθώος, καταδικασμένος από μια σειρά ψευδών ισχυρισμών από άτομα, που ακολουθούσαν τα δικά τους συμφέροντα. Η ταινία τράβηξε αμέσως την προσοχή των ΜΜΕ και πυροδότησε τεράστια διαμάχη, η οποία οδήγησε στην επανάληψη της δίκης του Άνταμς και αργότερα στην αθώωσή του. Αυτό το ντοκιμαντέρ είναι μία μοναδική περίπτωση επίδρασης, αφού έδωσε σε έναν άνθρωπο τη ζωή του πίσω.

7. A short film about killing

Η ταινία του 1988, σκηνοθετημένη από τον Κριστόφ Κισλόφσκι είναι μια ακόμα ταινία που επηρέασε τους νομοθέτες μιας χώρας. Σε μια ζοφερή, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, Βαρσοβία, ένας άντρας εκτελείται βάναυσα για μια δολοφονία. Αν και η ταινία δεν παραβλέπει το μέγεθος του εγκλήματος του νεαρού άνδρα, δημιουργεί εύστοχα έναν καθρέφτη των δύο πράξεων, τη δολοφονία και το αποτέλεσμα, την ψυχρή εκτέλεση. Αντιμετωπίζοντας αυτές τις δύο πράξεις, τη μία δίπλα στην άλλη, η ταινία αναγκάζει έξυπνα το κοινό να κάνει στον εαυτό του μια έγκυρη ερώτηση: Υπάρχει κάποια διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ενεργειών; Μετά από αμφιλεγόμενες αντιδράσεις στο Φεστιβάλ των Καννών, οι Πολωνοί νομοθέτες κατάργησαν σύντομα τη θανατική ποινή, ενώ άλλες χώρες αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν το θέμα. Η ταινία αυτή είναι ζωντανή απόδειξη της ισχύος μιας ταινίας, αφού είχε την ικανότητα να κλονίσει τους νόμους στους οποίους βασίζεται μια κοινωνία.

8. Volhynia (Hatred)

Ακολουθώντας την τάση των πολωνικών ταινιών, η επόμενη ταινία που προκάλεσε μεγάλη αντιπαράθεση ήταν η ταινία του Wojciech Smarzowski του 2016, Volhynia (διεθνώς γνωστή ως Hatred). Ωστόσο, δεν έχει ακόμη καθοριστεί εάν η επιρροή αυτής της ταινίας ήταν θετική ή αρνητική. Η ταινία ακολουθεί μια Πολωνή κοπέλα και έναν Ουκρανό που ζουν κατά τη διάρκεια της σφαγής της Βολυνίας, τη μαζική δολοφονία των Πολωνών από Ουκρανούς κατά το 1943 και το 1944, ενώ βρίσκονταν υπό ναζιστική γερμανική κατοχή. Η ταινία απεικονίζει αυτή την απάνθρωπη θηριωδία, αλλά και τις εξίσου αποτρόπαιες πράξεις αντιποίνων που διέπραξαν οι Πολωνοί. Το φρικτό περιεχόμενο της ταινίας έξυσε παλιές πληγές και οδήγησε στην αύξηση των εντάσεων μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας. Το Volhynia προκάλεσε τεράστια διαφωνία μεταξύ των γειτονικών χωρών. Η αόριστη απεικόνιση των Ουκρανών ως αδίστακτων φασιστών θα μπορούσε εύκολα να αξιοποιηθεί από τη Μόσχα και να ενισχύσει τα ψευδή στερεότυπα που ήδη προβάλλονταν από τα ευρωπαϊκά και ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Ως αποτέλεσμα, για να μην τροφοδοτηθούν τέτοια στερεότυπα, η ταινία απαγορεύτηκε από την ουκρανική κυβέρνηση. Ωστόσο, η ρωσική χειραγώγηση του περιεχομένου της ταινίας δεν ήταν η μόνη σοβαρή απειλή. Η «υπερβολική» απεικόνιση της σφαγής της Volhynia λειτούργησε ως όπλο για την άνοδο των φασιστών στην Πολωνία. Αν και ο δημιουργός της ταινίας αναγνώρισε αυτά τα ζητήματα, υποστήριξε ότι «δεν θα υπάρξει ποτέ καλή στιγμή για να κυκλοφορήσει μια τέτοια ταινία». Τελικά, τα οφέλη της ταινίας υπερτερούν των αρνητικών; Προς το παρόν, είναι δύσκολο να το κρίνουμε.

9. The birth of a nation

Ενώ η πλειοψηφία των ταινιών σε αυτόν τον κατάλογο επηρέασαν την κοινωνία για τους σωστούς λόγους, η ταινία του 1915 του Ντ. Γ. Γκρίφιθ σίγουρα δεν είναι μια τέτοια περίπτωση. Η ταινία διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου και ακολουθεί δύο οικογένειες, τους Στόουνμαν από το Βορρά και τους Κάμερον από το Νότο. Όταν η οικογένεια Κάμερον δέχεται επίθεση από μαύρους στρατιώτες, μέλη της Κου-Κλουξ-Κλαν επεμβαίνουν και τους σώζουν. Αυτό ώθησε τον μεγαλύτερο γιο να ενταχθεί στην KKK, ώσπου έφτασε τελικά να γίνει ο αρχηγός τους. Η ταινία επαίνεσε το έργο της ΚΚΚ, παρακινώντας ακροδεξιά άτομα να ενταχθούν σε αυτήν. Δυστυχώς, η ταινία έκανε την KKK να μοιάζει «κουλ», προκαλώντας την αύξηση των μελών σε 4 εκατομμύρια μέχρι τη δεκαετία του 1920. Απόδειξη πως σε λάθος χέρια, ο κινηματογράφος μπορεί να είναι ένα επικίνδυνο μέσο.

10. Bambi

Όλοι αγαπούν τον Μπάμπι. Και αν κάποιος σας πει πως δεν έκλαψε βλέποντας την ταινία,  μαντέψτε, λέει ψέματα. Κατά την κυκλοφορία της ταινίας, το 1942, οι θεατές απογοητεύτηκαν αφού είδαν το αξιαγάπητο ελάφι να μένει ορφανό, όταν ένας κυνηγός δολοφόνησε τη μητέρα του. Οι κυνηγοί φάνηκε να συγκινούνται και να επηρεάζονται, αφού ο αριθμός των κυνηγών μειώθηκε κατά 50% (ναι, αυτό το στατιστικό είναι 100% ακριβές). Με τίτλο «το φαινόμενο Μπάμπι», η ταινία σύντομα έγινε εθνικό σύμβολο για τα δικαιώματα των ζώων, αλλάζοντας την πορεία της κυνηγετικής βιομηχανίας και όσων συμμετέχουν σε αυτήν.

Διαβάστε ακόμα:

Netflix: 5 από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που προβάλλονται τώρα!

6 βιβλία που θα σας αλλάξουν τη ζωή σας