Προθανάτιες εμπειρίες: τι λένε όσοι επιβίωσαν

Σήμερα οι ερευνητές μελετούν τις προθανάτιες εμπειρίες, δηλαδή τις διηγήσεις όσων επιβίωσαν με ανάνηψη, αποκαλύπτοντας ότι μετά τη ζωή…

Κρεβάτι, πράσινα σεντόνια, λευκά φώτα. Απινιδωτές, φιάλες οξυγόνου, μηχανήματα που μετρούν την πίεση και καταγράφουν τη δραστηριότητα της καρδιάς και του εγκεφάλου. Η μονάδα εντατικής θεραπείας του Πανεπιστημιακού νοσοκομείου της Βιρτζίνια στις ΗΠΑ δε διαφέρει πολύ από τις άλλες του είδους. Εκτός από μια μικρή λεπτομέρεια: διαθέτει μια οθόνη σε διαρκή λειτουργία, απροσπέλαστη στους γιατρούς και τους νοσοκόμους, όπου κυλά εδώ και δύο χρόνια η ίδια ακολουθία δώδεκα εικόνων: ένας βάτραχος, ένα αεροπλάνο, ένα φύλλο, μια κούκλα… Από κάτω είναι αδύνατο να τις δει κανείς, γιατί η οθόνη είναι γυρισμένη προς το ταβάνι. Ωστόσο αν κάποιος… ίπταται, δε γίνεται να μην τις προσέξει.

Εξωσωματικό πείραμα

Η οθόνη εγκαταστάθηκε από τον Μπρους Γκρέισον, που εργάζεται στο τμήμα ψυχιατρικής του ίδιου Πανεπιστημίου και μελετά εδώ και 20 χρόνια τις προθανάτιες εμπειρίες. Δηλαδή, τις «πτήσεις» έξω από το σώμα που οι ασθενείς αναφέρουν ότι βίωσαν όταν ακόμη και οι γιατροί δεν ήλπιζαν να τους σώσουν. Κάποιοι από αυτούς, επιστρέφοντας από το όριο που χωρίζει τη ζωή από το θάνατο, καταφέρνουν να περιγράψουν τι συνέβαινε γύρω τους όταν βρίσκονταν σε κατάσταση αναισθησίας. Ορμώμενος από τέτοιες μαρτυρίες, ο Γκρέισον έκανε τον ακόλουθο συλλογισμό: αν η ψυχή ή κάτι από μας απομακρύνεται από το σώμα τη στιγμή του θανάτου, και αν είναι αληθινές οι αφηγήσεις εκείνων που λένε ότι είδαν από ψηλά το ίδιο τους το σώμα ξαπλωμένο στο κρεβάτι, τότε θα μπορούσαν να δουν και την εικόνα της οθόνης. Όμως μέχρι στιγμής κανείς από τους ασθενείς που εισήχθησαν στη συγκεκριμένη μονάδα δεν ανέφερε κάποια εξωσωματική εμπειρία.

Ανεξήγητα φαινόμενα

Οι περισσότεροι γιατροί που μελετούν αυτά τα φαινόμενα υποστηρίζουν ότι οι πτήσεις πάνω από το σώμα είναι καθαρά νοητικές εμπειρίες. Μερικές φορές όμως συμβαίνουν ανεξήγητα γεγονότα. Για παράδειγμα, μια ομάδα Ολλανδών καρδιολόγων ανέφερε τη διήγηση μιας νοσοκόμας η οποία παρενέβη για να σώσει έναν άντρα που είχε πάθει καρδιακή προσβολή μετά από ένα ατύχημα. Η νοσοκόμα έφτασε όταν ο ασθενής ήταν αναίσθητος και έπρεπε να βγάλει από το στόμα του μερικά σπασμένα δόντια, πριν εισαγάγει το σωλήνα που θα του επέτρεπε να αναπνεύσει. Οι προσπάθειες ανάνηψης υπήρξαν ιδιαιτέρως δραματικές. Οι γιατροί ήταν σχεδόν έτοιμοι να τα παρατήσουν, όταν η καρδιά του άρχισε να ξαναχτυπά. Μπαίνοντας στο δωμάτιο του άντρα μερικές μέρες αργότερα, η νοσοκόμα έμεινε άναυδη όταν τον άκουσε να λέει: «Α! Να η νοσοκόμα που ξέρει πού βρίσκονται τα δόντια μου!». Ο ασθενής τής διηγήθηκε ότι είχε δει όλη τη σκηνή από ψηλά και ότι είχε φοβηθεί πως θα πέθαινε όταν οι γιατροί ετοιμάζονταν να τα παρατήσουν.

Ένας στους πέντε

Χωρίς να επικαλείται ως αιτία την παρέμβαση του υπερφυσικού, η Αμερικανίδα ψυχολόγος Σούζαν Μπλάκμορ υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για αυτά τα γεγονότα. Σύμφωνα με την Μπλάκμορ, οι πληροφορίες που είχε ο ασθενής όταν ήταν ξύπνιος, η δύναμη της φαντασίας, η «τύχη» να μαντέψει τις λεπτομέρειες όσων συνέβησαν, ακόμη και η πιθανότητα να συνεχίζουμε να λαμβάνουμε πληροφορίες μέσω των αισθήσεων ακόμα και όταν είμαστε αναίσθητοι ίσως ευθύνονται για τις προθανάτιες εμπειρίες. Αυτό ωστόσο δε φτάνει για να αποδείξει ότι όλες οι διηγήσεις είναι αποκυήματα φαντασίας ή υποθέσεις. Και, πράγματι, οι μαρτυρίες όσων γυρίζουν από το «υπερπέραν» συνεχίζουν να ξεγελούν την επιστήμη. Εξάλλου, οι αφηγήσεις όσων «γύρισαν» από το θάνατο επαναλαμβάνονται με τα ίδια χαρακτηριστικά, ακόμη και σε πολιτισμούς πολύ διαφορετικούς από τον δικό μας. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet το 2001, ο Πιμ Βαν Λόμελ, καρδιολόγος του νοσοκομείου Rijnstate στο Άρνεμ της Ολλανδίας, δημοσίευσε τις εμπειρίες 344 ασθενών που υποβλήθηκαν σε ανάνηψη μετά από καρδιακή προσβολή. Το 18% των ασθενών, δηλαδή περίπου ένας στους πέντε, είπε ξεκάθαρα ότι βίωσε μια προθανάτια εμπειρία.

Ευχάριστη εμπειρία

Περισσότεροι από τους μισούν βίωσαν πολύ ευχάριστες εμπειρίες, ενώ κανείς δε φοβήθηκε ότι θα πέθαινε. Ένας στους τρεις είπε ότι διέσχισε ένα τούνελ, είδε ουράνια τοπία και συνάντησε τους νεκρούς γονείς του. Ένας στους τέσσερις ένιωσε να αποκολλάται από το σώμα του και είδε έντονα φώτα και χρώματα. Άλλοι αισθάνθηκαν ότι υπήρχε ένα όριο –και αν το περνούσαν θα ήταν αδύνατο να γυρίσουν πίσω– και διέτρεξαν τα γεγονότα της ζωής τους. Στο ίδιο άρθρο ο Λόμελ υποστήριξε ότι οι προθανάτιες εμπειρίες ήταν πιο συχνές στους νέους ασθενείς και πιο έντονες στις γυναίκες. Όμως κατά τη διάρκεια της εμπειρίας δεν αισθάνονταν το φόβο του θανάτου, όπως πριν από την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, ούτε επηρεάζονταν από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.

Άλλη στάση ζωής

Το 2003, οι ερευνητές μίλησαν ξανά με τους ασθενείς και ανακάλυψαν ότι χάρη στην προθανάτια εμπειρία είχαν αλλάξει σημαντικά. Αισθάνονταν πιο πρόθυμοι και γενναιόδωροι προς τον πλησίον τους, οι περισσότεροι δε φοβόντουσαν το θάνατο και είχε ωριμάσει μέσα τους η πεποίθηση ότι υπάρχει «κάτι» πέρα από τη ζωή. Μερικοί ερευνητές επιδίωξαν να εξηγήσουν το φαινόμενο από τη σκοπιά της φυσιολογίας. Μια αμερικανική μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2006 στο περιοδικό Neurology διαπίστωσε μια ατομική προδιάθεση για τη βίωση προθανάτιων εμπειριών, η οποία βρίσκεται κρυμμένη στον τρόπο που κοιμόμαστε. Πράγματι, υπάρχουν άτομα στα οποία η φάση REM του ύπνου (κατά τη διάρκεια της οποίας ονειρευόμαστε) δε διαχωρίζεται εμφανώς από τη μη REM φάση (δηλαδή το βαθύ ύπνο). Συμβαίνει σε όσους ξυπνούν τη νύχτα και αισθάνονται παγιδευμένοι, επειδή δεν μπορούν να κουνήσουν τους μυς τους, ή μεταξύ ύπνου και ξύπνου ακούν φωνές ή θορύβους που οι άλλοι δεν ακούν. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ίδια άτομα έχουν 20% περισσότερες πιθανότητες για προθανάτιες εμπειρίες.

Άλλες μελέτες υποστηρίζουν ότι αυτές οι εμπειρίες είναι μια φυσιολογική ψυχολογική αντίδραση στη βεβαιότητα ότι ο θάνατος έρχεται και ότι μπορεί να υποκινούνται από τη μείωση της συγκέντρωσης οξυγόνου στον εγκέφαλο. Άλλοι νευρολόγοι απέδειξαν ότι διεγείροντας με ηλεκτρισμό τον κροταφικό φλοιό του εγκεφάλου είναι δυνατό να προκαλέσουμε τεχνητά την αίσθηση αποκόλλησης από το σώμα. Η ίδια εμπειρία μπορεί να προκαλείται και από τη λήψη κάποιων φαρμάκων, κυρίως παραισθησιογόνων.

Πηγή: Focusmag