Πότε είναι χρήσιμα τα υποκατάστατα;

Ζάχαρη ή ζαχαρίνη; Καφές ή… καφές από σόγια; Αλάτι ή υποκατάστατο; Κάποια υποκατάστατα για λόγους υγείας ή δίαιτας έχουν ενταχθεί στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. Πόσο όμως μας ωφελούν και τι μας προσφέρουν τελικά;

Υποκατάστατα για την απώλεια θερμίδων ή για την αντιμετώπιση παθήσεων, όπου πρέπει να αποφεύγεται το αλάτι ή η ζάχαρη, υποκατάστατα γευμάτων που υπόσχονται απώλεια κιλών, καθώς και light προϊόντα με λιγότερες θερμίδες… Στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν σήμερα πολλά και διαφορετικά υποκατάστατα. Ας δούμε λοιπόν τι υπόσχεται το κάθε ένα από αυτά, πότε μπορεί να σας φανεί χρήσιμο και πόσο ασφαλές είναι για την υγεία σας.

ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΥΠΟΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΗ ΖΑΧΑΡΗ

* Η ζαχαρίνη είναι γλυκαντική ουσία, η οποία παρέχει ελάχιστες θερμίδες. Ένα σημαντικό πλεονέκτημά της είναι ότι δεν ευνοεί την ανάπτυξη της τερηδόνας, όπως η ζάχαρη. Η ασφάλειά της είχε αμφισβητηθεί στο παρελθόν, και μάλιστα για κάποιο διάστημα είχε απαγορευτεί η χρήση της στις Η.Π.Α., αλλά κυκλοφόρησε λίγο αργότερα ξανά στο εμπόριο, καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι είναι επιβλαβής για την υγεία. Σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ζαχαρίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα τρόφιμα, ενώ η αποδεκτή ημερήσια δόση είναι 5 mg ανά κιλό βάρους. Σε υψηλές ποσότητες μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές.
* H ασπαρτάμη είναι ένα ακόμα διαδεδομένο υποκατάστατο της ζάχαρης. Η γεύση της μοιάζει αρκετά με τη γεύση της ζάχαρης και οι θερμίδες που παρέχει στον οργανισμό είναι αμελητέες.
* Η σουκραλόζη είναι μία ακόμη γλυκαντική ουσία, που υποκαθιστά τη ζάχαρη, η οποία επειδή δεν μεταβολίζεται δεν αποδίδει;; θερμίδες στον οργανισμό.
* Η φρουκτόζη προέρχεται από τα φρούτα και χρησιμοποιείται κυρίως στη ζαχαροπλαστική για την παρασκευή γλυκών με λίγες θερμίδες, τα οποία είναι κατάλληλα και για διαβητικούς. Ένα κουταλάκι φρουκτόζη παρέχει γύρω στις 20 θερμίδες – όσο και ένα κουταλάκι ζάχαρη. Προτιμάται όμως συχνά από τους ανθρώπους που κάνουν δίαιτα, γιατί χρειάζεται μικρότερη ποσότητά της για να δώσει την ίδια γλυκιά γεύση με τη ζάχαρη.
* Τα παραπάνω υποκατάστατα θεωρούνται όλα ασφαλή για την υγεία. Τέλος, πρέπει να ξέρετε ότι γλυκαντικές ουσίες (κυρίως σορβιτόλη) περιέχονται ακόμα και σε αρκετά light προϊόντα, αναψυκτικά και τσίχλες.

ΠΟΤΕ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΗΣΩ ΤΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ;

Αν υποφέρετε από διαβήτη ή αν για οποιονδήποτε άλλο λόγο υγείας ο γιατρός σάς συνέστησε να αποφεύγετε τη ζάχαρη. Ακόμη, θα σας φανούν χρήσιμα αν ακολουθείτε δίαιτα αδυνατίσματος και επιμένετε να καταναλώνετε καθημερινά πολλά ροφήματα (καφέ, τσάι κτλ.). Για παράδειγμα, αν βάζετε στον καφέ σας μία κουταλιά ζάχαρη (20 θερμίδες) και πίνετε τέσσερις καφέδες την ημέρα, έχετε πάρει χωρίς να το καταλάβετε ογδόντα θερμίδες. Αυτές μπορείτε να τις μηδενίσετε αν χρησιμοποιήσετε κάποια από τις γλυκαντικές ουσίες που προαναφέραμε.

ΟΤΑΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΑΛΑΤΙ

Σε περίπτωση που θέλετε να καταργήσετε το αλάτι από το διαιτολόγιο σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υποκατάστατα του αλατιού, που θα τα βρείτε στα φαρμακεία ή στα σούπερ μάρκετ. Τα υποκατάστατα αυτά περιέχουν χλωριούχο κάλιο και δίνουν τη γεύση του αλμυρού στο φαγητό. Μπορείτε ακόμη να προσθέσετε διάφορα μπαχαρικά, τα οποία δίνουν ιδιαίτερη γεύση στα φαγητά. H ρίγανη, ο βασιλικός, το θυμάρι και άλλα μυρωδικά που υπάρχουν στη χώρα μας αποτελούν ένα εύγευστο υποκατάστατο του αλατιού.

Αν έχετε υπέρταση ή υποφέρετε από διαβήτη, ίσως σας φανούν χρήσιμα. Το αλάτι σχετίζεται με την αυξημένη αρτηριακή πίεση, ιδιαίτερα στα παχύσαρκα άτομα. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας πότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υποκατάστατα αλατιού στην περίπτωση που σας έχουν απαγορεύσει το αλάτι. Αν έχετε νεφρική ανεπάρκεια, θα πρέπει να αποφεύγετε τα υποκατάστατα άλατος, γιατί περιέχουν κάλιο, που δεν ενδείκνυται γι΄ αυτή την πάθηση.

ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΕΤΕ ΤΗΝ ΚΑΦΕΪΝΗ

Στην περίπτωση που δεν θέλετε να επιβαρύνετε τον οργανισμό σας με καφεϊνη, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υποκατάστατα του καφέ. Τα υποκατάστατα αυτά είναι φυτικής προέλευσης και παρασκευάζονται συνήθως από κριθάρι ή σόγια. Μπορείτε να τα προμηθευτείτε από τα καταστήματα που διαθέτουν προϊόντα υγιεινής διατροφής ή τα σούπερ μάρκετ. Επειδή δεν περιέχουν καφεΐνη, δεν προκαλούν αϋπνία, και επομένως μπορείτε να τα απολαύσετε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Η γεύση τους μοιάζει αρκετά με τη γεύση του καφέ. Τα υποκατάστατα αυτά δεν έχουν καμία παρενέργεια στον οργανισμό. Αν θέλετε να περιορίσετε μόνο την καφεϊνη, μπορείτε ακόμη να χρησιμοποιήσετε καφέ χωρίς καφεϊνη.

Αν υποφέρετε από γαστρίτιδα ή έλκος, θα ήταν καλύτερο να αποφεύγετε τους καφέδες, καθώς μπορεί να ερεθίσουν το στομάχι. Επίσης, οι καφέδες δεν επιτρέπονται αν ακολουθείτε ομοιοπαθητική αγωγή. Στις περιπτώσεις αυτές μπορείτε να δοκιμάσετε κάποιο υποκατάστατο, ώστε να μη στερηθείτε τη γεύση του καφέ.

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΓΙΑ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ

Tα υποκατάστατα διατροφής περιέχουν συνήθως όλα τα ιχνοστοιχεία, τα ανόργανα άλατα, τις βιταμίνες και τις πρωτεΐνες, που χρειάζεται ο οργανισμός σας, ενώ είναι φτωχά σε λίπη. Τα σκευάσματα αυτά χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα των γευμάτων και έχουν την ικανότητα να προκαλούν αίσθημα κορεσμού γι΄ αρκετές ώρες μετά τη λήψη τους. Τα προϊόντα αυτά κυκλοφορούν συνήθως με τη μορφή κάποιας σκόνης, την οποία διαλύετε στο αγαπημένο σας ρόφημα. Δεν πρέπει να τα λαμβάνετε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η υπερβολική χρήση υποκατάστατων γευμάτων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του ρυθμού του μεταβολισμού και σε διάφορες γαστρεντερικές διαταραχές. Η αποτελεσματικότητα όλων των πιο πάνω προϊόντων βασίζεται στη μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, και αυτό μπορείτε να το πετύχετε υιοθετώντας ισορροπημένο διαιτολόγιο προσαρμοσμένο στις δικές σας διατροφικές ανάγκες. Καλό θα ήταν να ελέγχετε τα συστατικά που περιέχουν αυτά τα υποκατάστατα πριν τα αγοράσετε και να συμβουλεύεστε το διαιτολόγο σας.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΟ ΤΥΡΙΟΥ;

Στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν υποκατάστατα τυριού φυτικής προέλευσης και τυριά που παρασκευάζονται από σόγια. Τα υποκατάστατα αυτά θυμίζουν αρκετά τη γεύση του τυριού. Μπορείτε να τα δοκιμάσετε αφού ελέγξετε την ετικέτα και βεβαιωθείτε ότι περιέχει συστατικά που γνωρίζετε ότι είναι ασφαλή για την υγεία.

(Βεβαιωθείτε ότι παρασκευάζεται από φυτικά συστατικά και όχι από συνθετικές ύλες.) Τα προϊόντα αυτά σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία δεν μπορούν να φέρουν την ονομασία του αυθεντικού προϊόντος (τυρί). Αν καταναλώσετε υποκατάστατο, θα πάρετε λιγότερα λιπαρά, αλλά πιθανότατα θα χάσετε το ασβέστιο, που είναι πολύτιμο για τον οργανισμό σας. Αν θέλετε να καταναλώσετε κάποιο υποκατάστατο τυριού, προτιμήστε κάποιο που είναι εμπλουτισμένο με ασβέστιο ή πρωτεϊνες γάλακτος.
Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως εναλλακτικό του γάλακτος γάλα σόγιας σε περίπτωση που έχετε δυσανεξία στη λακτόζη. Η σόγια όμως δεν είναι καλή πηγή πρωτεϊνης, όπως το αγελαδινό γάλα.

ΤΑ LIGHT ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ;

Τα light προϊόντα δεν είναι υποκατάστατα, αλλά υφίστανται τεχνική επεξεργασία, κατά την οποία αφαιρείται ένα σημαντικό ποσοστό του συνολικού τους λίπους. Ο βασικότερος λόγος που χρησιμοποιούνται είναι το αδυνάτισμα. Μπορείτε να απολαύσετε την αγαπημένη σας γεύση, προσφέροντας λιγότερες θερμίδες και λιπαρά στον οργανισμό σας. Πρέπει να είστε προσεκτικοί, γιατί η κατάχρηση των προϊόντων αυτών μπορεί να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα και να πάρετε εύκολα κιλά. Καλό είναι πριν αγοράσετε οτιδήποτε να βλέπετε τις ετικέτες, για να είστε σίγουροι για το περιεχόμενο και τη χώρα προέλευσης του προϊόντος.

Τι να ελέγξετε πριν τα αγοράσετε:

1. Κοιτάξτε να αναγράφονται στη συσκευασία η διεύθυνση και τα στοιχεία της κατασκευάστριας εταιρείας, ώστε να μπορείτε να επικοινωνήσετε για πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με το προϊόν ή γι΄ απορίες σας.
2. Διαβάστε προσεκτικά τον πίνακα όπου αναγράφονται τα συστατικά του προϊόντο, για να διαπιστώσετε αν περιέχει συνθετικές ουσίες ή είναι καθαρά φυτικής προέλευσης.
3. Μην αγοράζετε προϊόντα που δεν έχουν ετικέτες ή δεν αναγράφουν σε αυτές τις πληροφορίες που χρειάζεστε.
4. Να κάνετε τις αγορές σας από γνωστά καταστήματα, που μπορούν να σας εγγυηθούν την ασφάλεια των προϊόντων που αγοράζετε.
5. Πριν τις αγορές σας, συμβουλευτείτε το γιατρό ή το διαιτολόγο σας.
6. Αναζητήστε στις ετικέτες πληροφορίες για τον τρόπο παρασκευής του προϊόντος. (π.χ., αποξηραμένο).
7. Προτιμήστε προϊόντα που είναι εγκεκριμένα από τους αρμόδιες ελληνικές αρχές, τον ΕΛ.Ο.Τ. (Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης) ή τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Τροφίμων.