τις Έχουν μελετηθεί χιλιάδες όνειρα. Αυτά είναι τα πιο οικουμενικά, γιατί συνδέονται με τα εξελικτικά στάδια της ζωής του ανθρώπου.
Είναι δύσκολο να αποδώσουμε μια οικουμενική συμβολική σημασία στις εικόνες που διηγούνται διαφορετικά άτομα. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί τράπεζες δεδομένων με όνειρα, όπως αυτή στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σάντα Κρους (www.dreambank.net), όπου έχουν καταγραφεί περισσότερα από 16.000 όνειρα στα αγγλικά και άλλα 6.000 στα γερμανικά. Καταγράφοντας το περιεχόμενο χιλιάδων ονείρων και συγκρίνοντάς τα μεταξύ τους, οι ερευνητές σημείωσαν κάποια επαναλαμβανόμενα θέματα.
Παιδικά όνειρα από την ηλικία των 3 ετών
Τι ονειρεύονται τα νεογέννητα; Είναι δύσκολο να το καταλάβουμε αναλύοντας μόνο τις εκφράσεις του προσώπου τους, αν και είναι εύκολο να διαβάσουμε τα βασικά συναισθήματα: χαρά, λύπη, φόβο, έκπληξη, θυμό και αηδία. Όμως ο παιδικός κόσμος των ονείρων είναι προσβάσιμος μόνο από την ηλικία των 3 ετών, όταν τα παιδιά μπορούν πλέον να διηγηθούν τα όνειρά τους.
Ο Ντέιβιντ Φουλξ, ψυχολόγος που εργάστηκε στο Εργαστήριο ύπνου του Πανεπιστημίου του Ουαϊόμινγκ και στο Ινστιτούτο ψυχικής υγείας της Ατλάντας, από το 1982 διεξάγει διάφορες έρευνες σε άτομα μέχρι 15 ετών, αποδεικνύοντας ότι μέχρι την ηλικία των 6 ετών τα παιδιά ονειρεύονται κυρίως ζώα. Στις σκηνές που είναι φανταστικές σπάνια συμμετέχουν τα ίδια τα παιδιά σε πρώτο πρόσωπο. Οι εικόνες είναι σχεδόν στατικές και πολύ απλές, ενώ οι πράξεις που περιγράφουν περισσότερο τα παιδιά είναι ο ύπνος και το φαγητό. «Οι σκηνές διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς πλοκή, και τα άτομα αλληλεπιδρούν χωρίς να είναι οι πρωταγωνιστές πραγματικών ιστοριών», γράφει ο Γουίλιαμ Ντόμχοφ, ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σάντα Κρους. «Σε αυτή την ηλικία δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα: τα όνειρα των αγοριών και των κοριτσιών είναι ίδια, και αρχίζουν να διαφοροποιούνται μόνο στο τέλος της εφηβείας».
Καθώς μεγαλώνουν, τα παιδιά γίνονται οι πρωταγωνιστές των ονείρων τους, τα οποία γίνονται ολοένα πιο σουρεαλιστικά. Τα κορίτσια βλέπουν διασκεδαστικούς διαλόγους με τις φίλες τους. Τα αγόρια ονειρεύονται αγώνες ποδοσφαίρου, αθλητικές αναμετρήσεις, μάχες. Ο Ίγκνε Στράουχ, καθηγητής Κλινικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, συγκέντρωσε 550 όνειρα, εξετάζοντας, με διαλείμματα δύο ετών, 12 αγόρια και 12 κορίτσια ηλικίας 9 έως 15 ετών. Συγκρίνοντάς τα με τα όνειρα των ενηλίκων, ανακάλυψε ότι τα παιδιά ονειρεύονται λιγότερες ατυχίες και συμφορές.
Οι μαθητές χάνουν το τρένο ή δε βρίσκουν την τάξη
Τι όνειρα βλέπουν οι μαθητές του Λυκείου και οι φοιτητές; Το 2003, το Κέντρο έρευνας ύπνου του Hopital du Sacré-Coeur στο Μόντρεαλ του Καναδά δημοσίευσε μια μελέτη για τα όνειρα 1.181 νέων. «Συχνά ονειρεύονται ότι έχουν καθυστερήσει για τις εξετάσεις ή δεν καταφέρνουν να φτάσουν στην αίθουσα των εξετάσεων», αναφέρει ο Τορ Νίλσεν, διευθυντής του εργαστηρίου. «Κάποιοι άλλοι χάνουν το τρένο ή δε βρίσκουν την τάξη τους». Σε ποσοστό 80% οι νέοι ονειρεύονται ότι κάποιος τους καταδιώκει, ότι παγιδεύονται, ότι πρέπει να ξεφύγουν. «Το 73% βλέπει ότι πέφτει στο κενό ή σκοντάφτει στις σκάλες. Άλλοτε βλέπουν τον εαυτό τους να πρωταγωνιστεί σε σκηνές ερωτικού περιεχομένου», συνεχίζει ο Νίλσεν.
Στις διαφορές που οφείλονται στην ηλικία προστίθενται και οι διαφορές που οφείλονται στο φύλο: οι άντρες και οι γυναίκες διαθέτουν διαφορετικούς ονειρικούς κόσμους, όπως απέδειξαν κατά τη δεκαετία του ’60 του περασμένου αιώνα δύο ερευνητές, ο Κάλβιν Χολ και ο Ρόμπερτ Βαν ντε Καστλ, αναλύοντας τα όνειρα 1.200 ατόμων. «Οι ιστορίες που βλέπουν οι γυναίκες τοποθετούνται κυρίως σε κλειστούς χώρους: στο σπίτι, στον εργασιακό χώρο ή σε οικεία μέρη, αντίθετα τα όνειρα των αντρών λαμβάνουν χώρα στο ύπαιθρο: στο δρόμο, στη θάλασσα, στη φύση», εξηγεί η Πατρίσια Γκάρφιλντ, ψυχολόγος στο Association for the study of dreams στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Στους άντρες τα πιο συχνά όνειρα αφορούν σουρεαλιστικές περιπέτειες, με εξωγήινους, τέρατα και φανταστικές μορφές, ενώ οι γυναίκες βλέπουν περισσότερους εφιάλτες ή ονειρεύονται ατυχίες στο γάμο τους: μπερδεύουν το σύζυγό τους ή την εκκλησία ή φτάνουν στην τελετή χωρίς νυφικό.
Συχνοί εφιάλτες: πέσιμο, καταδίωξη, παγίδευση
Οι εφιάλτες αποτελούν μια αρκετά κοινή μορφή ονείρου: κάποιος μας καταδιώκει ή μας επιτίθεται, πέφτουμε στο κενό, χάνουμε την ισορροπία μας, νιώθουμε το αυτοκίνητο να βγαίνει από το δρόμο. Άλλες φορές φτάνουμε αργά ή απροετοίμαστοι στις εξετάσεις, παγιδευόμαστε κάπου και δεν μπορούμε να φωνάξουμε, να κινηθούμε ή να καλέσουμε βοήθεια. Άλλοτε βρισκόμαστε ολόγυμνοι μπροστά σε άλλους και είμαστε οι μοναδικοί που νιώθουμε ντροπή. «Για κάποιους οι καταστάσεις όπου εκτυλίσσεται ο εφιάλτης είναι πάντα οι ίδιες, ενώ για άλλους αλλάζει από καιρό σε καιρό το σκηνικό αλλά η αγωνία παραμένει», εξηγεί ο Νίλσεν. «Σε όλους έχει συμβεί τουλάχιστον μία φορά να ξυπνήσουμε εν τω μέσω της νυκτός λόγω ενός άσχημου ονείρου. Σε κάποιους όμως συμβαίνει πιο συχνά. Οι ομάδες υψηλού κινδύνου είναι όσοι έχουν τραυματιστεί πρόσφατα, όσοι υποβλήθηκαν πρόσφατα σε χειρουργική επέμβαση, οι έγκυες γυναίκες και οι λεχώνες».
Εφιάλτης τυφλού: μέσα σε πλήθος διερχόμενων χωρίς καθοδηγητή
«Η σύλληψη και ο τοκετός επηρεάζουν τα όνειρα πολλών μαμάδων, κάνοντάς τα συχνά ακόμα και αγωνιώδη», συνεχίζει ο Νίλσεν, που μελέτησε τα όνειρα 273 γυναικών σε κατάσταση εγκυμοσύνης ή λοχείας, παρατηρώντας ότι αυτές οι καταστάσεις επηρεάζουν αρνητικά τα όνειρά τους από το τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ως τους πρώτους μήνες της ζωής του μωρού τους: κάτι τέτοιο σαφώς αντικατοπτρίζει το φυσικό φόβο των μαμάδων. Στο επιστημονικό περιοδικό Sleep ανέφερε ότι το 75% των γυναικών που εξέτασε έβλεπαν εφιάλτες που αφορούσαν το παιδί τους, επιπλοκές στον τοκετό και αγχώδεις σκηνές. Ένα όνειρο ήταν ιδιαίτερα επαναλαμβανόμενο στις γυναίκες: ο φόβος μήπως δε βρουν το παιδί στο κρεβάτι του.
Οι εφιάλτες επηρεάζουν ακόμα και τα όνειρα των εκ γενετής τυφλών. «Όταν είναι ξύπνιοι, ξέρουν πώς να κινηθούν στο χώρο, ανάμεσα στα αντικείμενα και τους ανθρώπους, το ίδιο κάνουν και όταν ονειρεύονται, με την ίδια ικανότητα αντίληψης που χρησιμοποιούν για να ζουν», λέει ο Άντι Ρεβόνσουο, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Τουρκού στη Φινλανδία. «Στους εφιάλτες τους όμως βρίσκονται μέσα στην κίνηση χωρίς το σκύλο-οδηγό τους ή ανακαλύπτουν ότι δεν μπορούν να περπατήσουν».
Την περασμένη χρονιά τρεις ερευνητές, δύο Αμερικανοί, ο Γουίλιαμ Ντόμχοφ και η Κάτριν Μέγιερ Γκομς, και ένας Γερμανός, ο Μίκαελ Σρεντλ, παρουσίασαν τα αποτελέσματα που προέκυψαν από μια ανάλυση που διεξήγαγαν σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη: παρά τις μεγάλες αποστάσεις και τις τεράστιες πολιτισμικές διαφορές, οι άνθρωποι μοιράζονταν τα ίδια όνειρα.
Πηγή: focus
