Πώς θα καταλάβω αν η θάλασσα είναι καθαρή;

Αληθεύει πως όπου υπάρχουν αχινοί τα νερά είναι καθαρά; Η ύπαρξη πίσσας είναι ένδειξη ότι η θάλασσα είναι μολυσμένη; Από τι κινδυνεύω αν κολυμπήσω σε ακατάλληλα νερά; Λύστε τις απορίες σας για να απολαύσετε και αυτό το καλοκαίρι τις βουτιές σας ασφαλείς.

Σίγουρα θα σας έχει τύχει να πάτε σε μια παραλία που δεν έχετε επισκεφτεί ξανά στο παρελθόν και να διαπιστώσετε ότι στη θάλασσα υπάρχουν κηλίδες από πετρέλαιο ή επιπλέουν κουτάκια από αναψυκτικό. Στην περίπτωση αυτή είναι λογικό να αναρωτηθείτε αν βρεθήκατε στο κατάλληλο μέρος για να κολυμπήσετε. Μπορεί ακόμη να ξαφνιαστείτε, βλέποντας πώς το μέρος που σας πρότεινε η παρέα σας να κάνετε μπάνιο είναι γεμάτο φύκια και δεν γνωρίζετε αν αυτό είναι καλό σημάδι ή όχι. Μην ανησυχείτε όμως: Υπάρχουν κάποια στοιχεία τα οποία σας βοηθούν να ελέγξετε την ποιότητα των νερών που θέλετε να κολυμπήσετε. Διαβάστε λοιπόν στο Vita πώς θα ξεχωρίσετε τις καθαρές ακτές για να απολαύσετε και φέτος τα μπάνια σας!

Πόσο καθαρές είναι οι ελληνικές θάλασσες;

* Τα τελευταία χρόνια με τα έργα επεξεργασίας των αστικών λυμάτων έχουν αυξηθεί οι ακτές που είναι κατάλληλες για μπάνιο. Οι ελληνικές θάλασσες είναι πιο καθαρές από ποτέ, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί. Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει βαριά βιομηχανία είναι σωτήριο για το θαλάσσιο περιβάλλον. Ακόμη, η γεωγραφική θέση της χώρας μας βοηθάει στη διατήρηση της καλής ποιότητας του υγρού στοιχείου. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι πιο καθαρή σε σχέση λ.χ. με τις βόρειες θάλασσες.

* Σύμφωνα με το πρόγραμμα παρακολούθησης του ΥΠΕΧΩΔΕ, τα νέα είναι πολύ ευχάριστα, καθώς το 99,90 % των ακτών που μετρήθηκαν είναι κατάλληλες για κολύμβηση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις (το 2002), που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, το 97,5 % των  ακτών είναι εξαιρετικής ποιότητας (και εννοείται κατάλληλες για κολύμβηση), ενώ το 2,4 % απλώς κατάλληλες. Συνολικά μετρήθηκαν 1.918 σημεία σε 1.393 ακτές. Οι ελληνικές παραλίες έχουν για το 2003 τις περισσότερες “γαλάζιες σημαίες” στην Ευρώπη μετά την Ισπανία. Αυτό σημαίνει ότι πληρούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν καθαρές και είναι καλά οργανωμένες. Συνολικά, 373 ακτές βραβεύτηκαν με “γαλάζια σημαία”.

3 σημάδια ότι η θάλασσα είναι καθαρή

ΑΝ ΕΧΕΙ ΤΣΟΥΧΤΡΕΣ Ή ΑΧΙΝΟΥΣ. Για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν αυτά τα θαλάσσια είδη θέλουν καθαρά νερά. Σε γενικές γραμμές, η βιοποικιλότητα των ελληνικών θαλασσών (τα πολλά και διαφορετικά είδη), είναι ένδειξη ότι τα νερά είναι κατάλληλα και ευνοούν την ανάπτυξη της θαλάσσιας ζωής. Τα περισσότερα ψάρια φεύγουν όταν το νερό δεν είναι καθαρό. Οι τσούχτρες θέλουν καθαρά νερά για να ζήσουν (κυρίως η pelagia, που έχει μοβ, κίτρινο ή κόκκινο χρώμα και είναι μικρή σε μέγεθος). Το ίδιο ισχύει και για τους αχινούς. Εξαίρεση αποτελούν τα “γυαλιά” (βλ. σχετική παράγραφο).

ΑΝ ΕΧΕΙ ΦΥΚΙΑ. Κάποια φύκια αποτελούν ένδειξη ότι η θάλασσα είναι καθαρή* θα πρέπει όμως να προσέξετε το χρώμα και το είδος των φυκιών. Τα λιβάδια “ποσειδώνια” που υπάρχουν στη Μεσόγειο αποτελούν δείκτη καθαρότητας. Τα φύκια αυτά έχουν σκούρο πράσινο χρώμα και πλατύ φύλλο. Αν όμως εντοπίσετε ένα είδος φυκιού που λέγεται ulva το οποίο μοιάζει με φύλλο μαρουλιού, αυτό δείχνει ότι η θάλασσα ίσως δεν είναι και τόσο καθαρή.

ΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΕΥΜΑΤΑ. Αυτό σημαίνει ότι το νερό ανανεώνεται συνεχώς και έτσι απαλλάσσεται από τους μολυσματικούς ή ρυπογόνους παράγοντες. Ακόμη, όταν φυσάει από την παραλία προς το πέλαγος, τα σκουπίδια παρασύρονται προς τα μέσα.

Πότε μπορεί να είναι μολυσμένη

Η ρύπανση της θάλασσας διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: την οργανική (μικροοργανισμοί, βακτήρια κτλ.) και τη χημική (απόβλητα εργοστασίων, πετρέλαια κτλ.), που είναι και η χειρότερη. Οπτικά μπορούμε να διακρίνουμε κυρίως την οργανική. Ας δούμε λοιπόν ορισμένα στοιχεία που ενδέχεται να υποδηλώνουν ότι η θάλασσα δεν είναι καθαρή.

* Όταν έχει καφέ χρώμα: Συνήθως, τα νερά που δεν είναι καθαρά έχουν καφε-κίτρινο ή καφε-πράσινο χρώμα, που προέρχεται από το φυτοπλαγκτόν το οποίο βρίσκεται διάχυτο στη θάλασσα. Η οργανική ρύπανση βοηθάει το φυτοπλαγκτόν να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα, καθώς του παρέχει τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται. Αν υπάρχει ρύπανση από πετρέλαιο το νερό ιριδίζει (παίρνει τα χρώματα της ίριδας), καθώς το φως αντανακλάται στην κηλίδα που βρίσκεται στην επιφάνεια της θάλασσας.

*Όταν μαζεύει πολλά “γυαλιά”: Διαφανείς μέδουσες δηλαδή (αουρέλια) που εμφανίζονται συχνότερα όταν υπάρχει οργανική ρύπανση (λ.χ. αστικά απόβλητα), καθώς τους εξασφαλίζει τα συστατικά που χρειάζονται για να επιβιώσουν. Αυτό βέβαια δεν είναι απόλυτο, καθώς μπορεί να βρέθηκαν στη συγκεκριμένη περιοχή από θαλάσσια ρεύματα.

* Όταν το νερό έχει φυσαλίδες: Στην περίπτωση που υπάρχουν φυσαλίδες ή το νερό αφρίζει, υπάρχει πιθανότητα η θάλασσα να μην είναι καθαρή. Αυτό μπορεί να συμβεί αν υπάρχει κοντά στην ακτή οικισμός, που δεν διαθέτει αποχετευτικό δίκτυο αλλά βόθρους. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο η θάλασσα να έχει φυσαλίδες, επειδή από κάπου αναβλύζει γλυκό νερό. Επειδή το γλυκό με το θαλασσινό νερό δεν αναμειγνύονται εύκολα, αν φορέσετε μάσκα θαλάσσης θα διαπιστώσετε ότι το νερό είναι θολό σε ορισμένα σημεία.

* Όταν μυρίζει άσχημα: Η μυρωδιά είναι συχνά στοιχείο ότι η θάλασσα δεν είναι καθαρή. Ορισμένες φορές όμως για τη δυσάρεστη μυρωδιά ευθύνονται πολλοί μη μολυσματικοί παράγοντες, όπως λ.χ. η οσμή του σαπισμένων φυκιών. Στην περίπτωση που μυρίζει άσχημα και συνυπάρχουν και κάποιοι από τους υπόλοιπους παράγοντες που αναφέραμε (φυσαλίδες ή καφέ χρώμα κτλ.), τότε καλύτερα να προτιμήσετε μια άλλη παραλία για να κολυμπήσετε.

* Όταν επιπλέουν σκουπίδια: Τα αλουμινένια κουτάκια ή οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον, χωρίς αυτό να σημαίνει όμως ότι η θάλασσα είναι μολυσμένη και από οργανικούς παράγοντες (μικρόβια, βακτήρια κτλ.) ή χημική ρύπανση. Επιπλέον, τα σκουπίδια προκαλούν αλλοίωση της αισθητικής της θάλασσας και διαφοροποίηση των φυσικών χαρακτηριστικών της. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί να πει κανείς ότι, αν σε μια ακτή βρούμε μερικά κουτάκια από αναψυκτικό να επιπλέουν, δεν είναι καθαρή.

Οι ειδικοί απαντούν στις απορίες μας:

1 Τι μπορεί να πάθω όταν η θάλασσα δεν είναι καθαρή;

Το πιο συνηθισμένο είναι οι ουρολοιμώξεις, για τις οποίες ευθύνεται η οργανική μόλυνση της θάλασσας. Πιο ευαίσθητες σε αυτές είναι οι γυναίκες. Συχνά είναι επίσης και τα δερματικά προβλήματα, που μπορεί να προκαλέσει τόσο η οργανική όσο και η χημική ρύπανση.

2 Η θερμοκρασία της θάλασσας και το αλάτι επηρεάζουν την καθαρότητά της;

Η υψηλή θερμοκρασία της θάλασσας δεν αποτελεί ένδειξη ότι αυτή είναι μολυσμένη. Όταν όμως είναι ήδη μολυσμένη, το πρόβλημα επιτείνεται και μπορεί να βρουν πρόσφορο περιβάλλον και άλλοι μικροοργανισμοί, η ανάπτυξη των οποίων ευνοείται από την υψηλή θερμοκρασία. Αν λοιπόν γνωρίζετε ότι η παραλία που θέλετε να κολυμπήσετε είναι καθαρή, δεν υπάρχει λόγος να μην απολαύσετε το μπάνιο επειδή το νερό είναι ζεστό. Η περιεκτικότητά της σε αλάτι δεν έχει σχέση με την καθαρότητα της.

3 Όταν η θάλασσα έχει πίσσα είναι καθαρή;

Η πίσσα προέρχεται κυρίως από τα πετρελαιοειδή που αφήνουν τα πλοία και ξεβράζεται στις ακτές. Δεν αποτελεί πάντα ένδειξη ότι η θάλασσα δεν είναι καθαρή, καθώς το πετρέλαιο έχει ουσιαστικά εξατμιστεί, χωρίς να μπορεί πλέον να τη ρυπάνει. Συνήθως μάλιστα στις ακτές αυτές υπάρχουν οι δείκτες καθαρότητας που αναφέραμε.

4 Αν μια παραλία μαζεύει πολύ κόσμο, μολύνεται;

Η συχνότητα ανανέωσης του θαλασσινού νερού είναι τέτοια, που μπορεί να δεχτεί μεγάλο αριθμό ατόμων χωρίς να επηρεαστεί ιδιαίτερα η καθαρότητα του. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι, αν η θάλασσα είναι ανοιχτή ή έχει ρεύματα, τότε μπορεί να δεχτεί πολύ κόσμο, χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού. Όμως ένας κλειστός κόλπος, όπου δεν ανανεώνεται εύκολα το νερό, ενδέχεται να παρουσιάζει αυξημένο αριθμό κολοβακτηριδίων, αν συγκεντρώνεται πολύς κόσμος,.

5 Μπορώ να κάνω μπάνιο κοντά σε ξενοδοχεία ή οικισμούς;

Οι περισσότερες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, σήμερα, διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό και επομένως δεν επιβαρύνουν ιδιαίτερα το θαλάσσιο περιβάλλον. Σε γενικές γραμμές βέβαια, πιο καθαρές είναι οι θάλασσες που βρίσκονται μακριά από οικισμούς. Καλό είναι να προτιμάτε να κολυμπάτε μακριά από οικισμούς ή μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, γιατί είναι πιθανό να διαφεύγουν λύματα, στην περίπτωση βέβαια που δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

6 Αν μια παραλία δεν έχει “γαλάζια σημαία”, σημαίνει ότι είναι μολυσμένη;

Η “γαλάζια σημαία” είναι διεθνές σύμβολο ποιότητας για τις οργανωμένες ακτές και μαρίνες σε 23 χώρες στην Ευρώπη. Απονέμεται από το 1987 κάθε χρόνο, σε όσες ακτές και μαρίνες πληρούν αυστηρά κριτήρια καθαριότητας, οργάνωσης και προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μια πλαζ που δεν έχει “γαλάζια σημαία” είναι μολυσμένη, καθώς μπορεί απλώς να μην τηρεί τα υπόλοιπα κριτήρια οργάνωσης.

Του ΜΑΝΟΥ ΣΙΓΑΝΟΥ από το περιοδικό Vita