Γιατί είναι χρήσιμη στην επιβίωσή μας η αίσθηση του πόνου; Ποιοι είναι οι πιο δυνατοί πόνοι και πώς θα τους αντιμετωπίσω; Τι επιτείνει τον χρόνιο πόνο και τι θα με ανακουφίσει; Πότε ένας πόνος λέμε πως είναι ανεκτός; Γνωρίστε έναν πολύτιμο “εχθρό” του οργανισμού μας.
Λίγο πολύ όλοι έχουμε ζήσει τη δυσάρεστη εμπειρία ενός αιφνίδιου πόνου που τον χαρακτηρίσαμε “ανυπόφορο”. Ήταν όμως πράγματι “ανυπόφορος”; Όπως επισημαίνουν και οι ειδικοί, ο πόνος αποτελεί μια “υποκειμενική αίσθηση”, καθώς ο καθένας τον βιώνει με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες του αλλά και το βαθμό ευαισθησίας του, και παρόλο που αποτελεί μια ενοχλητική κατάσταση, τονίζουν πως είναι χρήσιμος για τον οργανισμό και την επιβίωσή μας! Διαβάστε, λοιπόν, στη συνέχεια ποιοι είναι οι πιο ισχυροί πόνοι, πώς εκδηλώνονται και πού έγκειται η χρησιμότητά τους. Γνωρίστε ακόμη τι μπορεί να επιδεινώσει και τι να καταπραΰνει την αίσθηση του πόνου, ώστε να πράξετε αναλόγως σε κάποια επώδυνη κατάσταση που θα αντιμετωπίσετε.
Ο πόνος και ο μηχανισμός του
“Ο πόνος είναι μια δυσάρεστη υποκειμενική, αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με δυνητική ή πραγματική βλάβη των ιστών. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Μελέτης του Πόνου, η παραπάνω πρόταση αποτελεί και τον ορισμό του. Ο πόνος συνιστά υποκατηγορία της αίσθησης της αφής. Το σώμα μας είναι γεμάτο νευρικές ίνες, οι οποίες μεταφέρουν στον εγκέφαλο τα διάφορα ερεθίσματα, όπως τη θερμότητα ή το άγγιγμα των άλλων. Με τον ίδιο περίπου τρόπο αντιλαμβανόμαστε και τον πόνο.
Γιατί είναι χρήσιμη η αίσθηση του πόνου ;
Ο πόνος είναι χρήσιμος, καθώς μας βοηθάει να αντιληφθούμε έγκαιρα μια επικίνδυνη για τον οργανισμό μας κατάσταση και να την αντιμετωπίσουμε. Είναι ακόμη χρήσιμος στο γιατρό, καθώς τον βοηθάει να κάνει τη σωστή διάγνωση. Η απουσία της αίσθησης του πόνου μπορεί να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την ίδια μας τη ζωή! Οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί χωρίς τη συγκεκριμένη αίσθηση κινδυνεύουν συνεχώς, διότι δεν έχουν κάποιο σημάδι να τους προειδοποιήσει, όταν κάτι δεν πάει καλά στον οργανισμό τους. Φανταστείτε λ.χ να ακουμπούσατε κατά λάθος το χέρι σας στο αναμμένο μάτι της κουζίνας και να μην αισθανόσασταν τον πόνο! Ορισμένες φορές μάλιστα δεν πρέπει να σταματάμε τον πόνο λαμβάνοντας παυσίπονα γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει το γιατρό σε λάθος διάγνωση λ.χ σε περίπτωση σκωληκοειδίτιδας ή αν έχουμε υποστεί κάποια κάκωση και κάνουμε επιβαρυντικές κινήσεις για το σώμα μας, τις οποίες θα αποφεύγαμε αν είχαμε την αίσθηση του πόνου.
Μπορεί να μετρηθεί το πόσο πονάμε;
Οι γιατροί έχουν ανακαλύψει διάφορες κλίμακες για να “μετρούν” τον πόνο των ασθενών τους. Οι μετρήσεις τους είναι χρήσιμες, καθώς μπορούν να εκτιμήσουν την κατάσταση των ασθενών, αν λ.χ εμφανίζουν βελτίωση ή όχι, καθώς και αν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι μέτρησης του πόνου. Η πιο διαδεδομένη είναι η οπτική αναλογική κλίμακα (VAS), η οποία ξεκινά από το 1 και φθάνει μέχρι το δέκα. Ο γιατρός ζητά από τον ασθενή του να βαθμολογήσει τον πόνο που αισθάνεται εκφράζοντάς τον με έναν αριθμό ανάλογα με την ένταση του. Το 0 σημαίνει απουσία πόνου ενώ το δέκα εξαιρετικά ισχυρό πόνο. Μια άλλη κλίμακα μέτρησης είναι η VRS κατά την οποία μετρώνται και συνυπολογίζονται και άλλοι παράγοντες όπως η πίεση, οι σφυγμοί κτλ.
Οι πιο ισχυροί πόνοι
Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία των γιατρών, αλλά και τις απόψεις των ασθενών, οι πιο ισχυροί πόνοι είναι : ο πόνος του τοκετού (χωρίς επισκληρίδιο αναλγησία ), οι κολικοί, ο πόνος του δοντιού, η ημικρανία, το κάταγμα, ο πόνος του αυτιού, η νευραλγία προσώπου, η αυχεναλγία, οι πόνοι στις αρθρώσεις και το έγκαυμα. Όλα τα παραπάνω είδη πόνου μπορούν να φθάσουν το 10 στην κλίμακα VAS. Η αντίληψη για τον πόνο όμως αποτελεί μια υποκειμενική και προσωπική εμπειρία και γι’ αυτό ποικίλλει από άτομο σε άτομο, ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες, την ευαισθησία του αλλά και το χαρακτήρα του, λ.χ κάποιος μπορεί να χαρακτηρίζει ανυπόφορο έναν πόνο που ένας άλλος άνθρωπος θα χαρακτήριζε ανεκτό.
Τα είδη του πόνου
Ανάλογα με τη διάρκειά του ο πόνος χαρακτηρίζεται οξύς ή χρόνιος. Χρόνιοι είναι οι πόνοι που ξεπερνούν σε διάρκεια τους έξι μήνες και οξείς οι μικρότερης διάρκειας. Όσον αφορά την έντασή τους, οι πόνοι χωρίζονται σε διάφορες κλίμακες όπως μέτριοι, έντονοι, ισχυροί, πολύ ισχυροί κτλ. Ο πόνος διακρίνεται ακόμη σε:
α) Σωματικό, ο οποίος αφορά τους μυς, τα οστά, τα δόντια, το κρανίο και τις αρθρώσεις.
β) Σπλαχνικό, ο οποίος σχετίζεται με τα υπόλοιπα μέρη του σώματος, λ.χ το στομάχι, το έντερο ή την κύστη.
γ) Νευροπαθητικό, ο οποίος προέρχεται από βλάβες των νεύρων.
ε) Ψυχογενή.
Τι επιδεινώνει και τι ανακουφίζει
Παράγοντες που επιτείνουν τον πόνο
Το άγχος και ο φόβος.
Η κίνηση.
Το κρύο.
Η κούραση και η αϋπνία.
Η κατάθλιψη.
Παράγοντες που ανακουφίζουν
Η έλλειψη άγχους.
Η ανάπαυση.
Η θαλπωρή και η ζεστασιά.
Η φαρμακευτική αγωγή – η κατάλληλη θεραπεία.
Η καλή διάθεση.
Το χάδι μας ελαττώνει τον πόνο
Όταν χαϊδεύουμε κάποιον που πονάει, ο ερεθισμός του δέρματος διεγείρει τους νευρικούς υποδοχείς, οι οποίοι στέλνουν μηνύματα στην υπόφυση και έτσι παράγονται οι ενδορφίνες, δηλαδή ορμόνες που σύμφωνα με τους ειδικούς ευθύνονται για τα αισθήματα ευφορίας. Αυτές οι ουσίες δρουν παρόμοια με τα αναλγητικά φάρμακα, δηλαδή περιορίζουν την αίσθηση του πόνου.
H σωστή διατροφή μπορεί να με ανακουφίσει;
Ορισμένες βιταμίνες και αντιοξειδοτικά στοιχεία μπορούν, ίσως, να βοηθήσουν στον περιορισμό και τον έλεγχο του πόνου και ειδικά οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η βιταμίνη C και η βιταμίνη Ε. Ακόμη, τον πόνο μπορεί να ανακουφίσουν ορισμένα ιχνοστοιχεία, όπως λ.χ το σελήνιο και το μαγνήσιο. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β βοηθούν στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και υπάρχουν σε αφθονία στα δημητριακά, η Ε δρα με διπλό τρόπο, ως αντιοξειδοτικό και επιπλέον συμβάλει στην παραγωγή ενδορφινών, ορμόνες που δρουν ως φυσικά παυσίπονα. Καλές πηγές βιταμίνης Ε είναι το ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα λαχανικά. Η C αποτελεί έναν ακόμη φυσικό σύμμαχο στην αντιμετώπιση του πόνου. Κυρίως θεωρείται ότι συμβάλλει στην ανακούφιση των μυϊκών πόνων. Θα τη βρείτε στα πορτοκάλια, τα ακτινίδια και τις πιπεριές. Το μαγνήσιο, σύμφωνα με τους ειδικούς, ίσως βοηθάει στην ανακούφιση ορισμένων πόνων και ειδικά του πονοκεφάλου. Καλές πηγές μαγνησίου είναι τα πράσινα λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι κτλ.). Τέλος, το σελήνιο θεωρείται ότι έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και για το λόγο αυτό καλμάρει τον πόνο. Θα το βρείτε άφθονο στα ψάρια και τα όσπρια.
Οι νέες τεχνικές στην αντιμετώπισή του
Τα σύγχρονα φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του πόνου και έχουν ελάχιστες παρενέργειες. Τα αντιφλεγμονώδη, τα αναλγητικά, τα αντικαταθλιπτικά και τα τοπικά αναισθητικά χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως για την αντιμετώπιση του πόνου με πολύ καλά αποτελέσματα. Σήμερα οι γιατροί έχουν επίσης στη διάθεση τους διάφορες παρεμβατικές τεχνικές, όπως λ.χ αποκλεισμούς νεύρων, εμφυτεύσεις μόνιμων επισκληριδίων κτλ. Οι τελευταίες τεχνικές αφορούν κυρίως την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Ο χρόνιος πόνος, όμως, σήμερα αντιμετωπίζεται με επιτυχία στα Κέντρα Πόνου που λειτουργούν σε αρκετά νοσοκομεία της χώρας μας.
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν πονούν καθόλου;
Πράγματι, ορισμένοι άνθρωποι γεννιούνται είτε με παντελή έλλειψη της αίσθησης του πόνου (αναλγησία) είτε έχουν μερική αίσθηση του πόνου. Ακόμη, η απουσία της αίσθησης του πόνου μπορεί να συμβεί μετά από κάποιο ατύχημα, όπως λ.χ ένα έγκαυμα ή μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση κτλ. Σύμφωνα πάντως με τους ειδικούς, η αίσθηση του πόνου ελαττώνεται όσο περνούν τα χρόνια, έτσι οι ηλικιωμένοι δείχνουν πιο ανεκτικοί στα ερεθίσματα που προκαλεί μια επώδυνη κατάσταση.
Μάνος Σιγανός, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Vita
